(†) Ἐπίσκοπος Αὐγουστίνος Καντιώτης: Ἡ Παναγία πρότυπο τοῦ γυναικείου κόσμου
Σήμερα, ἀγαπητοί μου, εἶνε ἑορτὴ καὶ πανήγυρις μεγάλη. Στὴν καρδιὰ τοῦ καλοκαιριοῦ, ἔρχεται ἡ ἑορτὴ τῆς Κοιμήσεως τῆς ὑπεραγίας Θεοτόκου, ποὺ εἶνε σὰν ἕνα μικρὸ Πάσχα, πάσχα τοῦ θέρους. Κι ὅπως χαιρόμαστε γιατὶ ἀναστήθηκε ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστός, χαιρόμαστε σήμερα γιατὶ καὶ ἡ κυρία Θεοτόκος μετέστη ἐκ τῶν ἐπιγείων στὰ ἐπουράνια.
***
Ἐξαιρετικὴ τιμὴ ἀπονέμει ἡ Ἐκκλησία μας στὴν Θεοτόκο. Αὐτὸ φαίνεται κι ἀπὸ τὸ ὅτι τὴν ὀνομάζει Παναγία. Ἅγιος! Ὁ σκοπὸς τῆς ζωῆς μας εἶνε νὰ γίνουμε ἅγιοι. Τί θὰ πῇ ἅγιος; Καθαρός. Εἶνε σὰν τὸ χρυσάφι ποὺ δὲν ἔχει μέσα ἄλλες κατώτερες ὗλες, ἀλλὰ εἶνε ἄμικτο· αὐτὸ οἱ χρυσοχόοι λένε ὅτι εἶνε «εἰκοσιτεσσάρων καρατίων», χρυσὸς πεντακάθαρος. Ἔτσι λοιπὸν καὶ ὁ ἅγιος, εἶνε καθαρὸς ἀπὸ ἁμαρτίες.
– Μά, θὰ πῆτε, ἡ Γραφὴ λέει ὅτι, καὶ μία μέρα ἀκόμη νὰ ζήσῃ ὁ ἄνθρωπος πάνω στὴ γῆ, θ᾿ ἁμαρτήσῃ (βλ. Ἰὼβ 14,4-5). Πῶς λοιπὸν λές, ὅτι ὁ ἅγιος εἶνε ὁ καθαρός; Εἶνε δυνατὸν νὰ γίνῃς ἅγιος; Πῶς γίνεται κανεὶς ἅγιος;
Πῶς γίνεται ἅγιος; Διὰ τῆς μετανοίας. Ἡ μετάνοια εἶνε ἐκείνη ποὺ μᾶς ἐπαναφέρει στὴν προηγούμενη κατάστασι τῆς ἀθῳότητος.
Ὅπως θέλουμε νὰ εἴμαστε καθαροὶ σωματικὰ καὶ κάνουμε λουτρό, καὶ τὸ ροῦχο μας ἅμα λερώσῃ τὸ βάζουμε στὸ πλυντήριο καὶ γίνεται καινούργιο, ἔτσι καὶ ἡ ψυχή μας· θέλει πλυντήριο. Καὶ πλυντήριο ποὺ καθαρίζει τὴν ψυχὴ εἶνε ἡ μετάνοια. «Πλυνεῖς με», Κύριε, «καὶ ὑπὲρ χιόνα λευκανθήσομαι» (Ψαλμ. 50,9), θὰ μὲ πλύνῃς καὶ θὰ γίνω πιὸ λευκὸς κι ἀπὸ τὸ χιόνι. Τὰ δάκρυα λοιπὸν τῆς μετανοίας, ἡ ἱερὰ ἐξομολόγησις, εἶνε τὸ πλυντήριο τοῦ Θεοῦ. Ἂν ἔλειπε ἡ μετάνοια, ὁ παράδεισος θὰ ἦταν ἀδειανός. Οἱ ἅγιοι ποὺ μπῆκαν, μπῆκαν διὰ τῆς μετανοίας.
Ἀλλὰ ἐνῷ ὅλοι οἱ ἥρωες τῆς πίστεως ἔχουν τὴν ὀνομασία ἅγιος (ἅγιος Δημήτριος, ἅγιος Νικόλαος…, καὶ οἱ γυναῖκες ἁγία Βαρβάρα, ἁγία Αἰκατερίνη…), τὴν κυρία Θεοτόκο τὴ λέμε Παναγία! Τοὺς αἱρετικούς, κάτι χιλιαστὰς καὶ προτεστάντες, αὐτὸ τοὺς σκανδαλίζει.
–Μπᾶ, ἐσεῖς οἱ ὀρθόδοξοι, μᾶς λένε, τὴ μητέρα τοῦ Χριστοῦ τὴ θεοποιήσατε. Ὅπως οἱ ἀρχαῖοι εἶχαν κάνει γυναῖκες θεὲς καὶ τὶς λάτρευαν, ἔτσι κ᾿ ἐσεῖς τὴ Μαρία τὴν κάνατε θεά.
Ὄχι. Ὅταν λέμε Παναγία, μὲ τὴ λέξι αὐτὴ δὲν θεοποιοῦμε τὴν ὑπεραγία Θεοτόκο. Διότι πανάγιος, ἅγιος σὲ ἀπόλυτο βαθμό, εἶνε μόνο ὁ Θεός, ἡ ἁγία Τριάς. Γι᾿ αὐτὸ στὴν ἐκκλησία, σὲ κάθε λειτουργία, ψάλλουμε τὸν τρισάγιο ὕμνο· «Ἅγιος ὁ Θεός, ἅγιος ἰσχυρός, ἅγιος ἀθάνατος, ἐλέησον ἡμᾶς». Ἅγιος λοιπὸν σὲ ἀπόλυτη ἔννοια εἶνε ὁ Θεός. Τὴν κυρία Θεοτόκο τὴ λέμε Παναγία σὲ σχετικὸ βαθμό. Ὕστερα ἀπὸ τὸ Θεό, ὕστερα ἀπὸ τὸν Κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστόν, ἔρχεται ἡ ὑπεραγία Θεοτόκος. Ὑψώθηκε σὲ τέτοιο σημεῖο ἁγιότητος ποὺ δὲν ὑψώθηκε ἄλλος. Εἶνε παραπάνω ἀπὸ ὅλους τοὺς ἁγίους παλαιᾶς καὶ καινῆς διαθήκης, παραπάνω καὶ ἀπὸ τοὺς ἀγγέλους καὶ ἀρχαγγέλους. Μὲ ἕνα λόγο, ἡ Παναγία μας εἶνε τὸ κορυφαῖο πρότυπο ὅλων τῶν ἀνθρώπων, καὶ τῶν ἀνδρῶν ἀκόμα· ἀλλὰ κατ᾿ ἐξοχὴν εἶνε πρότυπο τοῦ γυναικείου φύλου.
Τί θὰ πῇ πρότυπο; Νά μερικὰ παραδείγματα. Μιὰ εἰκόνα ποὺ ζωγραφίζει ἕνας διάσημος ζωγράφος καὶ παρουσιάζει μιὰ τελειότητα, λέμε ὅτι εἶνε πρότυπο· τὴ βάζουν μπροστά τους οἱ κατώτεροι ζωγράφοι καὶ προσπαθοῦν νὰ τὴν ἀντιγράψουν. Πρότυπο ἐπίσης εἶνε ἕνα ἄγαλμα ποὺ κατασκεύασε ἕνας μεγάλος γλύπτης τῆς ἀρχαιότητος, ὅπως λόγου χάριν ὁ Φειδίας, καὶ προσπαθοῦν οἱ ἄλλοι ἀγαλματοποιοὶ ν᾿ ἀντιγράψουν. Πρότυπο στὴ ῥαπτικὴ γιὰ τὶς μοδίστρες εἶνε τὰ μοντέλα στὰ φιγουρίνια.
Πρότυπο ἀρετῆς, λοιπόν, εἶνε ἡ ὑπεραγία Θεοτόκος. Περικλείει ὅλες τὶς ἀρετές.
- Πρῶτα - πρῶτα ἡ Παναγία μας εἶνε πρότυπο ἐργατικότητος. Δὲν ἦταν σὰν μιὰ μαλθακὴ κοπέλλα τῶν ἡμερῶν μας, ποὺ τὸ πρωῒ κοιμᾶται, κι ὅταν ξυπνήσῃ δὲν κάνει καμμία δουλειά, ἀλλὰ βάφεται στὸν καθρέφτη καὶ περιποιεῖται τὸν ἑαυτό της, γιὰ νὰ βγῇ τὸ βράδυ νὰ ἐπιδεικνύεται. Δὲν ἦταν ἄπραγο κορίτσι ἡ Παναγία. Σηκωνόταν πρωί, πήγαινε στὴ βρύση, γέμιζε τὴ στάμνα νερό, γύριζε στὸ σπίτι, ἔπλενε, καθάριζε, μαγείρευε. Τὸν ὑπόλοιπο καιρὸ δούλευε στὸν ἀργαλειό. Λένε, ὅτι τὰ ροῦχα ποὺ φοροῦσε ὁ Χριστὸς τὰ ὕφαναν τὰ χέρια της, καὶ μάλιστα τὸ χιτῶνα ποὺ ἔβαλαν σὲ κλῆρο οἱ στρατιῶτες στὴ Σταύρωσι.
- Ἀκόμη, ἡ Παναγία μας ἦταν πρότυπο μελέτης τῆς ἁγίας Γραφῆς. Ἡ παράδοσις λέει, ὅτι ὅταν ὁ ἀρχάγγελος τῆς μετέδωσε τὸ οὐράνιο μήνυμα ὅτι θὰ γεννήσῃ τὸ Σωτῆρα τοῦ κόσμου, τὴ βρῆκε νὰ ἔχῃ μπροστά της ἀνοιγμένη τὴ Γραφή· ἔτσι τὴν εἰκονίζουν ἀρχαῖες εἰκόνες.
- Ἦταν ἀκόμα πρότυπο προσευχῆς. Προσευχόταν ἡ Παναγία. Ἡ προσευχή της ἦταν ἄλλοτε δοξολογία τοῦ Θεοῦ γιὰ τὸ ἄπειρο μεγαλεῖο του, ἄλλοτε εὐχαριστία γιὰ τὶς μεγάλες εὐεργεσίες του, καὶ ἄλλοτε δέησις γιὰ τὶς ἀνάγκες τοῦ ἀνθρώπου καὶ γιὰ τὸ σκλαβωμένο στοὺς Ῥωμαίους ἔθνος της. Ἡ προσευχή της ἦταν πεζὸς ἀλλὰ καὶ ποιητικὸς λόγος, τραγούδι. Καθὼς ἐργαζόταν ἔψαλλε. Ὅπως κάθε ἄνθρωπος ποὺ εἶνε ἐρωτευμένος, ἄντρας ἢ γυναίκα, ψάλλει τὴν ἀγάπη του, ἔτσι ἐκείνη ἔψαλλε τὴν ἀγάπη της πρὸς τὸ Θεό. Ποῦ εἶνε τὸ ἔξοχο αὐτὸ τραγούδι τῆς ὑπεραγίας Θεοτόκου; Ἡ ἀρχή του εἶνε «Μεγαλύνει ἡ ψυχή μου τὸν Κύριον καὶ ἠγαλλίασε τὸ πνεῦμά μου ἐπὶ τῷ Θεῷ τῷ σωτῆρί μου…» καὶ τὸ ἀναφέρει ὁ εὐαγγελιστὴς Λουκᾶς (Λουκ. 1,47)· ὀνομάζεται ᾠδὴ τῆς Θεοτόκου. Θὰ ἔπρεπε νὰ τὸ ξέραμε ὅλοι καὶ νὰ τὸ λέμε.
- Ἐπαναλαμβάνω, ἡ ὑπεραγία Θεοτόκος εἶνε πρότυπο ἐργατικότητος, πρότυπο μελέτης τῶν Γραφῶν, πρότυπο προσευχῆς. Εἶνε ἀκόμη πρότυπο ὑπομονῆς. Καμμιά γυναίκα δὲν πόνεσε ὅσο ἐκείνη. Σὰν μάνα ποὺ εἶδε τὸν υἱό της νὰ πάσχῃ πάνω στὸ σταυρό, ἔνιωσε τὴ θλῖψι σὰν δίκοπο μαχαίρι νὰ τῆς διαπερνᾷ τὴν καρδιά.
- Ἡ Παναγία μας εἶνε προπαντὸς πρότυπο παρθενίας. Γι᾿ αὐτὸ ἄνθρωποι καὶ ἄγγελοι τῆς ψάλλουν· «Τὴν ὡραιότητα τῆς παρθενίας σου καὶ τὸ ὑπέρλαμπρον τὸ τῆς ἁγνείας σου…».
- Τέλος εἶνε πρότυπο ταπεινώσεως. Παραπάνω ἀπὸ τὴν ἐργατικότητα, τὴ μελέτη, τὴν προσευχή, τὴν ὑπομονὴ καὶ τὴν παρθενία, παραπάνω ἀπὸ κάθε ἄλλη ἀρετὴ τῆς Παναγίας, σὰν ἄστρο καὶ ἥλιος φωτίζει ἡ ταπείνωσί της, μιὰ ἀρετὴ ποὺ εἶνε ἡ ῥίζα κάθε ἄλλης ἀρετῆς. Ταπείνωσι ἔδειξε ὅταν εἶπε «Ἰδοὺ ἡ δούλη Κυρίου· γένοιτό μοι κατὰ τὸ ῥῆμά σου» (Λουκ. 1,38).
Δεῖξτε μου μιὰ γυναῖκα ταπεινὴ ἢ ἕνα κορίτσι ταπεινὸ σὰν τὴν ὑπεραγία Θεοτόκο· εἶνε σὰν νὰ βλέπῃς ἄγγελο. Ἐνῷ ἡ ὑπερήφανη γυναίκα καὶ τὸ ὑπερήφανο κορίτσι, ποὺ καυχᾶται κ᾿ ἐπιδεικνύεται, δὲν μοιάζει στὴν Παναγία, δὲν εἶνε Χριστιανή. Κατὰ περίεργο τρόπο οἱ γυναῖκες ὑπερηφανεύονται περισσότερο ἀπὸ τοὺς ἄντρες· τὸ μικρόβιο τῆς ὑπερηφανείας ὑπάρχει συχνὰ στὶς καρδιές τους. Τὸ θεραπευτικὸ φάρμακο τῆς ὑπερηφανείας εἶνε ἡ ταπείνωσι ποὺ εἶχε ἡ Παναγία μας.
***
Αὐτὴ ἦταν ἡ Παναγία, τὸ πρότυπο ποὺ ἀξίζει νὰ μιμῆται ὁ γυναικεῖος κόσμος. Κάθε γυναίκα νὰ γίνῃ ἕνα ἀντίγραφο τῆς Παναγίας, μιὰ μικρὴ Παναγία μέσα στὸν κόσμο αὐτὸ τῆς φθορᾶς, τῆς ἀκολασίας καὶ τῆς ἀπιστίας.
Τελειώνω μ᾿ ἕνα ἀνέκδοτο. Ἡ Θεοτόκος εἶχε μία ἐξαδέλφη, τὴν Ἐλισάβετ, ποὺ ἔμενε σὲ μέρος ὀρεινό. Ὕστερα λοιπὸν ἀπὸ τὸν Εὐαγγελισμὸ ἡ Παναγία ξεκίνησε καὶ πῆγε στὴν ἀπόμερη ἐκείνη τοποθεσία, γιὰ ἡσυχία καὶ προσευχή. Τὸ σπίτι τῆς Ἐλισάβετ εἶχε ἕνα κῆπο γεμᾶτο λουλούδια, κ᾿ ἐκεῖ κάθε μέρα ἡ Θεοτόκος ἔκανε τὸν περίπατό της. Μιὰ μέρα παρατήρησε, ὅτι μερικὰ λουλούδια εἶχαν ὡραῖο χρῶμα, ἀλλὰ δὲν εἶχαν μυρωδιά. Τότε ἐκείνη τὰ ἄγγιξε μὲ τὰ εὐλογημένα δάκτυλά της, καὶ τὰ λουλούδια πῆραν μιὰ εὐωδία ἐξαιρετική· μύρισε ὅλος ὁ κῆπος. Τί θέλω νὰ πῶ μ᾿ αὐτό; Ὅ,τι ἀγγίζει ἡ Παναγία, ἀποκτᾷ εὐωδία.
Χριστιανὲς γυναῖκες! Εἶστε λουλούδια μὲ ὡραῖα χρώματα. Ἔχετε τάλαντα, ἱκανότητες, προτερήματα φυσικά, διανοητικὰ καὶ ψυχικά. Νὰ σᾶς πῶ ὅμως τὴν πικρὴ ἀλήθεια; Εἶστε λουλούδια μὲ χρῶμα, ἀλλὰ χωρὶς εὐωδία. Δὲν ἐννοῶ εὐωδία ὑλική, ἀλλὰ τὴν πνευματικὴ εὐωδία, ποὺ εἶνε οἱ ἀρετές. Παρακαλέστε τὸ Θεὸ νὰ σᾶς ἀγγίξῃ ἡ θεία χάρις, τὰ εὐλογημένα δάκτυλα τῆς ὑπεραγίας Θεοτόκου, καὶ ν᾿ ἀποκτήσετε κ᾿ ἐσεῖς ἄρωμα ἀρετῆς, νὰ γίνετε «εὐωδία Χριστοῦ» (Β΄ Κορ. 2,15). Μὴ μείνετε λουλούδια μὲ χρῶμα μόνο· γίνετε λουλούδια εὐώδη, ποὺ θὰ σκορπίσετε μέσα στὴν ἀνθρώπινη κοινωνία τὴν εὐωδία τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ διὰ πρεσβειῶν τῆς κυρίας Θεοτόκου· ἀμήν.
(†) ἐπίσκοπος Αὐγουστῖνος
Πηγή: (Ἀπομαγνητοφωνημένη ὁμιλία, ποία ἔγινε στὶς Ἐκκλησιαστικὲς Κατασκηνώσεις Φλωρίνης τὴν 15-8-1978 βράδυ. Καταγραφὴ καὶ σύντμησις 15-8-2004, ἐπανέκδοσις 23-7-2016.)
Ετικέτες: Ορθοδοξία και Παράδοση