π. Εμμανουήλ Γιαννούλης: Η άφιξη του Καποδίστρια στην Αίγινα, η ορκωμοσία του στο Μητροπολιτικό Ναό και η διετής άσκηση της κυβερνητικής εξουσίας από το νησί (1828-1829)
Χρόνια πολλά σε όλους τους απανταχού της γης Έλληνες, για την Εθνική μας Επέτειο της 25ης Μαρτίου, η οποία εφέτος συμπίπτει με τον εορτασμό των 200 χρόνων από την έναρξη της Ελληνικής Επαναστάσεως του 1821! «Χρόνια πολλά» και στην Ελλάδα μας, που είναι ,κατά τον ποιητή, αυτό το « μικρό αλωνάκι», όπου, κατά τον Μακρυγιάννη, «όλοι τρώνε και όλο πάντα μαγιά μένει».
Σας ομιλούμε από την Αίγινα, ένα νησί κατάφορτο με δάφνες από την Αρχαία αλλά και τη Νεώτερη Ιστορία! Χαιρετίζουμε τους ακροατές της Εστίας Πατερικών Μελετών, και ευχαριστώ τους διοργανωτές αυτής της ωραίας εκδήλωσης , για την δυνατότητα αυτής της επικοινωνίας.
Σε κάποιο παλαιό Πρωτόκολλο του Δήμου της Αίγινας, με ημερομηνία 23 Μαρτίου 1838, αναφέρεται: «ο Αιγίνης Δήμαρχος ειδοποιεί τον Σ. Επίσκοπο Αιγίνης διά να συγκαλέσει όλους τους ιερείς να παρευρεθώσιν την 25ην ενεστώτος εις την Εκκλησίαν της Μητροπόλεως , όπου θέλει γίνει Τελετή Εθνική». Να πρόκειται άραγε για έναν από τους πρώτους εορτασμούς της Εθνικής μας εορτής; Πιθανότατα. Αυτή η «Εκκλησία της Μητροπόλεως» , είναι ο Ιερός Μητροπολιτικός Ναός Κοιμήσεως της Θεοτόκου και Αγίου Διονυσίου Αιγίνης,
ο «ναός της Παναγίας (2)του Αγίου Διονυσίου », (3) όπως απαντάται σε έγγραφα των αρχών του 19ου αι.
Τότε ήταν γνωστός και ως «μεγάλη εκκλησία» , προφανώς λόγω του μεγέθους του ως κτίσμα, έτσι μάλιστα τον ονοματίζει σε έγγραφό του ο ίδιος ο Καποδίστριας, για τον οποίο και ο λόγος στη συνέχεια.
Και είναι ο Ναός, εις το οποίον ο ομιλών έχει την τιμή και την ευλογία να διακονεί εδώ και τέσσερις δεκαετίες. Ένας Ναός, για τον οποίο θα μπορούσαμε να πούμε ανεπιφύλακτα, ότι από τον χώρο του άρχισε να κτυπά de facto η καρδιά του Νεώτερου Ελληνικού Κράτους, του «υπό σύστασιν» , για την ακρίβεια, καθότι η de jure ,η διεθνής αναγνώριση, θα γίνει αργότερα. (Παρένθεση, εδώ: To «Γένος» προϋπήρχε του «Κράτους». Στην Αρχαιότητα , υπήρχαν οι διάφορες πόλεις- Κράτη, λ.χ Αθήνα, Σπάρτη , που βρίσκονταν σε πόλεμο μεταξύ τους- ας θυμηθούμε π.χ τον καταστροφικό Πελοποννησιακό πόλεμο-, είχαν όμως όλοι τους κοινή Ελληνική συνείδηση, την οποία και επικαλέστηκαν όταν εμφανίστηκε ο περσικός κίνδυνος= «το όμαιμον, το ομόγλωσσον, τα κοινά ιδρύματα θεών και τα ομότροπα ήθη». Ο Μ. Αλέξανδρος, αναφέρεται στην Π.Δ( Δ΄Βασιλειών» ως «Βασιλεύς των Ελλήνων». Και ο Στράβων στα «Γεωγραφικά» του αναφέρει « Έστιν ουν Ελλάς και η Μακεδονία». Ας αναφέρουμε και το όραμα του Απ. Παύλου στην Τρωάδα, που αναφέρουν οι « Πράξεις των Αποστόλων», όπου κάποιος Μακεδών τον προσκαλεί να περάσει τον Ελλήσποντο: «Διαβάς εις Μακεδονίαν βοήθησον ημίν». Από πού τον κατάλαβε ο Απόστολος ότι ήταν Μακεδών… Δεν τον κατάλαβε από την ενδυμασία και την γλώσσα την Ελληνική; Άρα, λοιπό, δεν είμαστε μόνον 200 χρόνια Έλληνες, όπως ισχυρίζονται κάποιοι… Δηλ. όλα τα προηγούμενα χρόνια και αιώνες τι ήμασταν… Δεν ήμασταν Έλληνες; Κλείνει η παρένθεση, και ξαναγυρίζουμε στην Αίγινα) Πράγματι! στη Μητρόπολη της Αίγινας, έλαβε χώραν η κατά το έτος 1828 η επίσημη υποδοχή και ορκωμοσία του Πρώτου Κυβερνήτη της Ελλάδος. Αδιάψευστα τεκμήρια του περάσματος του Καποδίστρια από την συγκεκριμένη Εκκλησία αποτελούν σήμερα διάφορα αντικείμενα. Πρώτα απ΄όλα, διασώζεται το στασίδι του, ένα ξύλινο σκαλιστό κάθισμα.
Ο αυτόπτης μάρτυς Νικόλαος Κασομούλης γράφει στα «Στρατιωτικά Ενθυμήματα» του»: «Η Αντικυβερνητική Επιτροπή έστησεν ένα θρονίσκον Δεσποτικόν , τον οποίον εστόλισεν με μυρσίνας και δάφνας», για την λαμπρή ημέρα της υποδοχής του Κυβερνήτη. Και, σύμφωνα με την Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια: «αυτό εχρησιμοποίει ο Καποδίστριας ,όταν τακτικώς εκκλησιάζετο τας Κυριακάς και εορτάς». Τοποθετήθηκε, μάλιστα, από τις επόμενες μέρες απέναντι από το Δεσποτικό, όπως στα χρόνια τα Βυζαντινά ο θρόνος του Αυτοκράτορα βρισκόταν απέναντι από εκείνον του Πατριάρχη. Ήθελε και με αυτό τον τρόπο ο Καποδίστριας φαίνεται να καταδείξει τη συνέχεια του Ελληνισμού, της Ρωμανίας, της ένδοξης Βυζαντινής Κοινοπολιτείας, την οποία δεν μπόρεσε να διακόψει η μακραίωνη τουρκική σκλαβιά. Στη Μητρόπολη επίσης διασώζεται το Ιερό Ευαγγέλιο της ορκωμοσίας του Κυβερνήτη.
Το καμπαναριό της Εκκλησίας είναι και αυτό Καποδιστριακό κτίσμα. Το έκτισαν με μαθηματικό τρόπο στα 1829 οι αρχιτέκτονες Κλεάνθης και Σάουμπερτ , μάλιστα φέρει και ρολόι ηλιακό. Την μεγάλη καμπάνα, που μέχρι σήμερα κτυπάμε, την έφερε ο Καποδίστριας από τη Ρωσία. Αυτά τα σημαντικά γεγονότα κυρίως της διετίας 1828 με 1829 και άλλα θέματα Γενικής και τοπικής Ιστορίας αποτελούν το αντικείμενο του βιβλίου «Ταξίδι στην Ιστορία», εκδόσεων Σταμούλη, το οποίο κυκλοφορήθηκε κατά το έτος 2013, αποτέλεσμα προσωπικής έρευνας και δεκάχρονης συλλογής στοιχείων του ομιλούντος .
Για να μπορέσουμε να μιλήσουμε για την άφιξη του Καποδίστρια στην Αίγινα και τα επόμενα, θα πρέπει προηγουμένως να πούμε λίγα λόγια επιγραμματικά για τη ζωή και τη δράση του στην Ευρώπη, όπου ήταν ήδη γνωστός κατά το πρώτο τέταρτο του 19ου αι. ως μία κορυφαία Ευρωπαϊκή προσωπικότητα. Σοβαρός και συγκρατημένος, με ακέραιο ήθος, πιστός στις οικογενειακές Αρχές και στις παραδόσεις του, με ακραιφνές Ορθόδοξο φρόνημα.
Από το 1809, όταν ύστερα από πρόσκληση του τσάρου της Ρωσίας Αλεξάνδρου αναχώρησε από την ηλιόλουστη Κέρκυρα για την παγωμένη Αγία Πετρούπολη, μέχρι και το 1826, τότε που ο μετέπειτα τσάρος Νικόλαος αποδέχθηκε τελικά την παραίτησή του από τη ζηλευτή θέση του ΥΠΕΞ της Ρωσίας, την οποία κατείχε , ολόκληρη η ζωή και ο αγώνας του συνοψίζονται σε μία φράση: Η Απελευθέρωση της Ελλάδας! Με την ίδρυση της « Φιλομούσου Εταιρείας» της Βιέννης και με τους εύστοχους πολιτικούς ελιγμούς του, υπήρξεν ο βασικός άξονας της δημιουργίας του Φιλελληνικού Κινήματος στην Ευρώπη. Στον Καποδίστρια οφείλεται μία Ευρωπαϊκή ειρήνη, η οποία διήρκεσε 99 ολόκληρα χρόνια. Με τις φωτισμένες παρεμβάσεις του, κυρίως στο Συνέδριο της Βιέννης το 1815, διευθετήθηκαν σοβαρά Ευρωπαϊκά θέματα, όπως ήταν π.χ το Ελβετικό ζήτημα, η ένωση των 41 Γερμανικών κρατιδίων, η αποτροπή του διαμελισμού της Γαλλίας μετά την ήττα του Ναπολέοντα και άλλα (ενδεικτικά αναφέρουμε την πρότασή του για «μίαν κοινήν πατρίδαν, την Ηνωμένην Ευρώπην»).
Ήταν το έτος 1827, όταν θα λάβει την μεγάλη απόφαση της ζωής του: Ευρισκόμενος στην Αγία Πετρούπολη, θα αποδεχθεί την πρόσκληση της Γ΄ Εθνοσυνέλευσης των Ελλήνων, να κυβερνήσει την Ελλάδα για 7 χρόνια. Τότε ξεκίνησε το μακρύ και επίπονο ταξίδι της καθόδου του προς την Ελλάδα, το οποίο διήρκεσε 6 μήνες. Αφού πέρασε από διάφορες ευρωπαϊκές Πρωτεύουσες, κατέληξε στην Ιταλία, συγκεκριμένα στον Αγκώνα, την σπουδαία αυτή αρχαία Ελληνική πόλη. Για 53 μέρες περίμενε το πλοίο που θα του έστελνε ο Άγγλος ύπατος Αρμοστής των Επτανήσων Φρέντερικ Άνταμ, για την μεταφορά του στην Ελλάδα. Τότε απαίτησε και τελικά πέτυχε, ώστε το Αγγλικό πλοίο, στο οποίο θα επέβαινε, να συνοδεύεται από πλοία και των άλλων δύο Δυνάμεων.
Έτσι, από τη Μάλτα το βαρύ Αγγλικό πολεμικό Warspite, μπαρουτοκαπνισμένο όπως ήταν από την πρόσφατη Ναυμαχία του Ναυαρίνου, άνοιξε τα πανιά του για την Ελλάδα, συνοδευόμενο από το Γαλλικό «Ήρα» και το Ρωσικό «Ελένη». Στη Μάλτα βρισκόταν επίσης και το Ελληνικό πολεμικό «Έκτωρ» , του Ψαριανού καπετάν Ανδρέα Γιαννίτση, το οποίο είχε στείλει εκεί από την Αίγινα η Αντικυβερνητική Επιτροπή, προκειμένου να συνοδεύσει τιμητικά τον ερχόμενο Κυβερνήτη.
Πώς, όμως , βρέθηκε η Αντικυβερνητική Επιτροπή στην Αίγινα; Τι ήταν και ποια η αποστολή της; Αναγκαίο εδώ να κάνουμε μια σύντομη ιστορική αναδρομή: Η Επανάσταση των Ελλήνων ξεκίνησε το 1821, αλλά κράτησε 8 πολύ δύσκολα χρόνια, με ιδρώτα, αίμα και θυσίες. Αρκετές φορές βρέθηκε σε κινδύνους και εξαιτίας του εμφυλίου πολέμου ανάμεσα στους Πολιτικούς και στους Στρατιωτικούς. Αλλού συνεδρίαζαν οι 50 βουλευτές του « Βουλευτικού» υπό τον Ανδρέα Ζαΐμη, και σε άλλο μέρος οι 90, υπό τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη. Έπρεπε να επισυμβεί η Εθνική συμφορά της Άλωσης του Μεσολογγίου στις 10 Απριλίου του 1826, για την οποία θρήνησαν Έλληνες και ξένοι, για να ενωθούν , δύο μέρες μετά την καταστροφή… Έκαναν μάλιστα τότε και έρανο για τις ανάγκες του Αγώνα, με το εξής συγκινητικό : Κάποια γυναίκα πρόσφυγας από το Αϊβαλί, η Πανώρια, γνωστή ως « Ψωροκώσταινα», έβαλε τότε στο σακούλι του εράνου το δαχτυλίδι της, με ένα λεπτό, όλη την περιουσία της!
Στο μεταξύ, ο Κιουταχής κατέβηκε με τον στρατό του στην Αττική και άρχισε να πολιορκεί την Ακρόπολη, στην οποία βρίσκονταν κλεισμένοι Έλληνες και Φιλέλληνες. Τότε η Κυβέρνηση των Πολιτικών, «Διοικητική Επιτροπή» λεγόταν τότε, που συνεδρίαζε υπό τον Ζαΐμη λόγω του εμφυλίου στο «Μπούρτζι» του Ναυπλίου, έλαβε την απόφαση και ανήμερα του Αγίου Μηνά, στις 11 Νοεμβρίου 1826, μεταφέρθηκε στην Αίγινα. Ήθελε να βρίσκεται κοντά στο θέατρο των πολεμικών επιχειρήσεων της Αττικής. Στην Αίγινα , εξάλλου, υπήρχε ασφάλεια, αφού τα Ψαριανά πολεμικά πλοία περιφρουρούσαν το νησί, και από εκεί έστελναν πολεμοφόδια στην Αττική. Στην Αίγινα πέρασε τότε και η Επιτροπή της Γ΄Εθνοσυνελεύσεως, πολύ σημαντική , αφού ήδη συζητούσαν οι Μεγάλες Δυνάμεις με τον Σουλτάνο πάνω στο « Ελληνικό Ζήτημα» και εκείνος αρνιόταν πεισματικά να παραχωρήσει αυτονομία, πολύ περισσότερο την Ανεξαρτησία ,στους επαναστατημένους Έλληνες. Έπρεπε, λοιπόν, οι Αντιπρέσβεις των Μεγάλων Δυνάμεων να πάρουν τις αποφάσεις της Συνελεύσεως και να τις μεταφέρουν στην Υψηλή Πύλη.
Μέσα στην Εκκλησία της Μητρόπολης έγινε η εκλογή της Δημογεροντίας( οι πρώτες Εκλογές, θα λέγαμε σήμερα) και συνεδρίαζαν τότε οι Βουλευτές.
Μάλιστα ο Κασομούλης αναφέρει και την λεπτομέρεια, ότι οι Βουλευτές συνεδρίαζαν μέσα στον χώρο της Εκκλησίας και ο λαός παρακολουθούσε από τον γυναικωνίτη.
Η πρώτη φάση , λοιπόν, των εργασιών της Γ΄Εθνοσυνελεύσεως, ξεκίνησε από την Μητρόπολη της Αίγινας, λόγω όμως των διαφωνιών κατέληξαν στην Τροιζήνα, όπως είναι μέχρι σήμερα γνωστή ως: « η εν Τροιζήνι Γ΄Εθνοσυνέλευσις των Ελλήνων». Τότε ήταν, όταν, παράλληλα με τον διορισμό του Καποδίστρια ,όρισε και μια τριμελή Αντικυβερνητική Επιτροπή, αποτελούμενη από τους Γεώργιο Μαυρομιχάλη, Μαρκή Μιλαήτη και Ιωαννούλη Νάκο για την υποδοχή του Κυβερνήτη και την παράδοση σε αυτόν της όποιας Εξουσίας υπήρχε τότε…
Βρισκόμαστε στο έτος 1827, παραμονές της αφίξεως του Καποδίστρια, και στην Αίγινα είχε συγκεντρωθεί σταδιακά ένα μεγάλο πλήθος τρομαγμένων προσφύγων (μερικοί κάνουν λόγο για 100 χιλ. ψυχές!) Πώς μαζεύτηκαν , όμως, εκεί τόσοι άνθρωποι, που έμεναν μέσα σε λασποκαλύβες; Κάνουμε εδώ μια μικρή αναδρομή: Το 1821, μετά από την καταστροφή στο Αϊβαλί, μεγάλο μέρος του πληθυσμού, υπό τον Σχολάρχη της Ακαδημίας Κυδωνιών ιεροδιάκονο Θεόφιλο Καϊρη και τους Γεώργιο και Βενιαμίν Λέσβιο, ύστερα από περιπλανήσεις, κατέληξαν στην Αίγινα . Τρία χρόνια μετά, το 1824, με την καταστροφή των Ψαρών, ένα μεγάλο μέρος των Ψαριανών κατέφυγε στην Αίγινα, όπου και συγκρότησαν μια πολύ δυναμική Κοινότητα. Η «Επιτροπή των Ψαριανών», μάλιστα, απετέλεσε και την πραγματική Εξουσία στο νησί, και συνεργάστηκε μαζί της ο Στρατηγός Γεώργιος Καραϊσκάκης, ο οποίος είχε διοριστεί « Αρχιστράτηγος των εν Στερεά Ελλάδι Στρατευμάτων». Το 1825 , ο Αιγύπτιος Ιμπραήμ εισέβαλλε στην Πελοπόννησο. Τότε πολλοί τρομαγμένοι Μοραΐτες βρήκαν καταφύγιο στο νησί του Σαρωνικού. Το ίδιο συνέβη και τον επόμενο χρόνο, με την προαναφερθείσα κάθοδο του Κιουταχή στην Αττική, το 1826. Υπάρχει μάλιστα και μαρτυρία, ότι ο Ηγούμενος της Μονής Πεντέλης Αρχιμανδρίτης Νεόφυτος, μετέφερε τότε στην Αίγινα , τυλιγμένη σε ένα μποξά, την Κάρα του Αγίου Τιμοθέου, του ιδρυτού της Μονής. Εικάζεται, ότι το Άγιο Λείψανο διαφυλάχθηκε είτε στην Μητρόπολη, είτε στο μοναστήρι της Χρυσολεόντισσας, σπουδαίο τότε κέντρο του Αγώνα, όπου μέχρι σήμερα διασώζονται επιστολές των Αγωνιστών στον Ηγούμενο Κύριλλο Λαμπαδάριο, Φιλικό, ο οποίος στις 23 Μαρτίου του 1821 ύψωσε τη σημαία της Ελληνικής Επαναστάσεως στην παλαιά Εκκλησία των Ταξιαρχών στην « Παχηοράχη».
Ας ξαναγυρίσουμε, όμως, στο έτος 1827. Τότε έδρα της Αντικυβερνητικής Επιτροπής ήταν η Αίγινα, συγκεκριμένα ο Πύργος του Μαρκέλλου. Κατά συνέπεια, εκεί θα έπρεπε να καταφθάσει ο Κυβερνήτης για να συναντηθεί με την Αντικυβερνητική Επιτροπή και να αναλάβει την Εξουσία. Στο νησί βρίσκονταν τότε και πολλοί Αγωνιστές, όπως οι Κολοκοτρώνης, Μαντώ Μαυρογένους και πολλοί άλλοι. Άρα, η Αίγινα ήταν ο προορισμός του Κυβερνήτη και όχι το Ναύπλιο, όπως εσφαλμένα ακούγεται – προφανώς εκ παραδρομής ,λόγω άγνοιας των πραγματικών γεγονότων - σε διάφορα Μ.Μ.Ε και φόρα. Ο τόπος και ο χρόνος είναι τα στοιχεία που προσδιορίζουν τις συντεταγμένες της Ιστορίας και όχι οι προθέσεις των ανθρώπων, όσον αγαθές και αν είναι αυτές… Για του λόγου την απόδειξη, θα γίνει στη συνέχεια ανάγνωση των γεγονότων, όπως αυτά περιγράφονται από την πιο επίσημα πηγή, το Φ.Ε.Κ της εποχής.
Διαβάζουμε:
Γενική Εφημερίς της Ελλάδος, Εν Αιγίνη Σαββάτω 14 Ιανουαρίου 1828 « Η εις την Ελλάδα άφιξις του εξοχωτάτου κόμητος Ιω. Καποδίστρια Κυβερνήτου της Ελλάδος».
« Ο κόμης Καποδίστριας ανεχώρησεν εκ Μάλτας την 2 Ιανουαρίου επί του αυτού δικρότου, προαποπλεύσαντος του «Έκτορος», ψαριανού , πολεμικού βρικίου του καπετάν Ανδρέα Γιαννίτση , απεσταλμένου εις Μάλταν παρά της Ελληνικής Κυβερνήσεως προς υποδοχήν της Εξοχότητός του. Μία δε Ρωσική φρεγάτα και έτερον εν πλοίον εκ του Γαλλικού στόλου μέλλουν να έρθουν όσον τάχιστα εις Αίγιναν, δια να συγκροτηθή τακτικόν ναυτικόν, υπό την προστασίαν του οποίου θέλει συσταθεί η νέα Κυβέρνησις. Την 4ην νοτιοδυτικός άνεμος έφερε το Ουάρσπιτ πέραν του πορθμού των Κηθύρων. Αλλά την 5ην , πνεύσαντος βορέου ηναγκάσθη το πλοίον να παρεκτραπή της οδού και να καταφύγει εις τον Αργολικόν κόλπον. Την δε 6ην , περί την 11ην ώραν εσπέρας ενελιμενίσθη κατέμπροσθεν του Ναυπλίου, και πάραυτα ειδοποιήθησαν εις την πόλιν περί της αφίξεως του Εξοχωτάτου κόμητος Καποδίστρια… Οι δημογέροντες της πόλεως και οι διάφοροι οπλαρχηγοί των φρουρίων ήλθον εις το πλοίον προς υπάντησιν της Εξοχότητός του, μετά του οποίου συνδιελέχθησαν ιδιαιτέρως έκαστος, δείξαντες προς αυτόν την υπόκλισίν των και προσφέραντες τας κλεις της πόλεως και των φρουρίων. Η δε Εξοχότης του τους απεκρίθη ότι δεν θεωρείται ακόμη ή μη ως απλούς περιηγητής, και ότι τους ευχαριστεί μεν διά τας ευνοϊκάς ταύτας διαθέσεις των, δεν δύναται δε να πράξη τι προτού να λάβη εις Αίγιναν την συνέντευξιν μετά της Βουλής των Αντιπροσώπων του Έθνους και να αναδεχθή κατά τάξιν το υπούργημα, το οποίον ενεπιστεύθησαν εις αυτόν οι Έλληνες.»
Δηλαδή ,από κάποιο τυχαίο γεγονός, μια μεγάλη θαλασσοταραχή, αναγκάστηκε ο Καποδίστριας να αποβιβασθεί στο Ναύπλιο. Και όταν οι προεστοί της πόλης τον προσκάλεσαν να παραμείνει, εκείνος τους αποκρίθηκε, ότι ο προορισμός του ήταν η Αίγινα, όπου έπρεπε να μεταβεί, προκειμένου να αναλάβει εκεί το υπούργημα ,το οποίο του εμπιστεύθηκαν οι Έλληνες. Είναι σαφές το κείμενο, δεν χρειάζεται άλλη επεξήγηση. Συνεχίζουμε την ανάγνωσή του:
«Την 9ην προς εσπέρας κοπάσαντος του ανέμου απέπλευσε το Ουάρσπιτ, και την 11ην περί λύχνων αφάς άραξεν εις τον λιμένα της Αιγίνης…
Την επαύριον, 12ην Ιανουαρίου έγιναν από τα εις τον λιμένα προσωρμισμένα Ελληνικά πλοία, από την Γαλλικήν φρεγάταν Ήραν παρευρισκομένην εις τον λιμένα της Αιγίνης και από το Ουάρσπιτ πυροβολικαί αντιχαιρετήσεις…
Περί την 5ην ώραν της ημέρας ο Εξοχώτατος Κυβερνήτης αποβάς εκ του δικρότου έλαβεν όλας τας συνήθεις και ανηκούσας τιμάς, απέβη δε εις την ξηράν επί ολκάδος του δικρότου φερούσης την Ελληνικήν Σημαίαν συνωδευμένος από τους Καπετάνους Πάρκερ και Λεβλάγκ.
Τόπος της δημοτελούς υποδοχής της Εξοχότητός του είχε προσδιορισθή το προαύλιον της ενταύθα Μητροπόλεως της Παναγίας, ήτις κατά το παρόν χρησιμεύει ως Βουλευτήριον. Εκεί, λοιπόν, είχε σχηματισθεί ως τις περίβολος κατεστρωμένος από δάφνας, εντός του οποίου συνελθόντες όλος ο χορός των Αντιπροσώπων συνεδρίαζον. Ο Εξοχώτατος Κυβερνήτης απέβη εις το παράλιον της πόλεως εν μέσω των ευφημιών αναριθμήτου πλήθους… Ο δρόμος ο φέρων από τον αιγιαλόν εις το Βουλευτήριον, όλαι αι παραστοιχούσαι οικίαι, και τα πέριξ του Βουλευτηρίου ήσαν πλήθοντα ενθουσιώντος λαού, διά μέσω του οποίου η Εξοχότης του ήλθεν εις το Βουλευτήριον προπεμπόμενος παρά του Ιερατείου και παντός του διοικητικού συστήματος, και ακολουθούμενος υπό πλήθους φερόντων κλάδους δάφνης και ελαίας και ανευφημούντων συχνά τον Κυβερνήτην. Η Βουλή υπεδέχθη τον Κυβερνήτην με τα πλέον ζωηρά δείγματα της κοινής τιμής και αγάπης.
Ευθύς εψάλη κατανυκτική δοξολογία προς τον Ύψιστον, ότι επακούσας τας ευχάς του τεταπεινωμένου λαού του ηυδόκησε να πέμψη εις αυτόν αρχηγόν άξιον να τον αναστήση και να τον φέρη εις την ευτυχίαν… Μετά δε την δοξολογίαν αναστάς ο κ. Θεόφιλος Καϊρης εξεφώνησε λόγον… Αφού ετελείωσεν η τελετή, ο Κυβερνήτης επροπέμφθη με την αυτήν παράταξιν έως την προσδιωρισμένην δι αυτόν οικίαν…».
Στο «προαύλιον της ενταύθα Μητροπόλεως της Παναγίας, ήτις κατά το παρόν χρησιμεύει ως Βουλευτήριον», πάντα σύμφωνα με το ΦΕΚ της εποχής ,έγινε τότε και εξ’ ονόματος του «Έθνους» από τον γηραιό πρόεδρο της Βουλής Νικ. Ρενιέρη και την Αντικυβερνητική Επιτροπή η επίσημη υποδοχή του πρώτου Κυβερνήτη της Ελλάδος! Μετά τη δοξολογία και την ομιλία του Καϊρη, η πομπή κατέληξε «εις την προσδιωρισμένην δι αυτόν οικίαν».
Με την εγκατάστασή του στο Κυβερνείο της Αίγινας ο Κυβερνήτης άρχισε να εκδίδει τα πρώτα «Ψηφίσματα». Αναφέρουμε ενδεικτικά:
Ψήφισμα ΣΤ’ , άρθρο Α’ : «Η προσωρινή Κυβέρνησις της Ελλάδας καθιδρύεται ορκιζομένη επί της Εκκλησίας της Μητροπόλεως της Αιγίνης την 26ην Ιανουαρίου εις τας 10 ώρας προ του μεσημερίου».
- Αξίζει να προσέξουμε εδώ την έμφαση του ρήματος «καθιδρύεται». Όλες οι προηγούμενες υπήρξαν «Προσωρινές Διοικήσεις», εν μέσω μάλιστα εμφυλίου πολέμου. Τώρα ,εδώ στην Αίγινα, η Κυβέρνηση «καθιδρύεται», δηλ. ριζώνει! Σκόπιμα έβαλε τον όρο «Προσωρινή» , ο έμπειρος διπλωμάτης, αφ΄ενός μεν για να μη προκαλέσει την αντίδραση της « Πεφωτισμένης Δεσποτείας¨της Ευρώπης του Μέττερνιχ, που πριν από λίγο καιρό είχαν κατασφάξει τους ανθρώπους στο Βασίλειο της Νεαπόλεως, των «Δύο Σικελιών» στη Νότιο Ιταλία, και το ίδιο ακριβώς σκόπευαν να κάνουν και στην περίπτωση της Ελλάδος, αν δεν το απέτρεπε αυτό με τους ευέλικτους χειρισμούς του ο τότε ΥΠΕΞ της Ρωσίας, αλλά και επειδή ο νους και η καρδιά του Καποδίστρια βρίσκονταν πάντοτε στην Κωνσταντινούπολη, την καρδιά της Ρωμιοσύνης! Επίσης, ας προσέξουμε εδώ και τον τοποχρονολογικό προσδιορισμό αυτού του κοσμογονικού για την πατρίδα μας Γεγονότος: πρόκειται πλέον για την επίσημη ορκωμοσία όχι μόνο του πρώτου Κυβερνήτη, όπως θα δούμε και πιο κάτω, αλλά και του πρώτου Πρωθυπουργού, θα λέγαμε σήμερα, των Υπουργών και της Βουλής αντίστοιχα, δηλαδή: του Καποδίστρια, του Σπυρίδωνος Τρικούπη, των Γραμματέων και των 27 μελών του «Πανελληνίου»! Η «Γενική Εφημερίς της Ελλάδος» συνεχίζει τη γλαφυρή περιγραφή της:
«Πριν έλθη η 10η ώρα προ μεσημβρίας της ημέρας αυτής είχον γίνει όλαι αι εις την πάνδημον ταύτην τελετήν ανήκουσαι προετοιμασίαι. Ο δρόμος ο φέρων από την οικία του Κυβερνήτου εις την Εκκλησίαν της Μητροπόλεως, όπου έμελλε να τελεστή η ορκωμοσία, ήτο κατεστρωμένος από ελαιών κλάδους. Όταν έφθασεν η προσδιωρισμένη ώρα, ο Κυβερνήτης, συνοδευόμενος από τα ήδη εκλεχθέντα μέλη του Πανελληνίου και τον Γραμματέα Επικρατείας, ήλθεν εις την Μητρόπολιν μετά της προσηκούσης τάξεως εν μέσω πολυαρίθμου λαού. Προηγούντο δε εις την πομπήν πρώτον μεν οι παίδες της Αλληλοδιδακτικής Σχολής με την σημαίαν των, φέροντες όλοι ανά χείρας κλάδους ελαίας, έπειτα δε δύο σημαίαι Ελληνικαί και η μουσική του αγγλικού δικρότου Ουάρσπιτ. Όταν δε έφθασαν εις τον ναόν, πρώτον μεν ετελέσθη παρά του ιερού Κλήρου η συνήθης παράκλησις…
έπειτα δε σταθείς ο Κυβερνήτης κατά πρόσωπον του Μητροπολίτου κρατούντος εις χείρας το ιερόν Ευαγγέλιον, και ανατείνας την δεξιάν, ωρκίσθη εις τον Ε’ Ψήφισμα περιεχόμενον όρκον. Επομένως, ωρκίσθησαν κατά τον αυτόν τρόπον και τα μέλη του Πανελληνίου μετά του Γραμματέως της Επικρατείας…
Τελεσθείσης της ορκωμοσίας, εψάλη μικρά δοξολογία εις τον Θεόν, και μετ’ αυτόν συνήθης δέησις υπέρ των τριών Ηγεμόνων των προστατευόντων την Ελλάδα. Εις την δέησιν ταύτην η πόλις εκανονοβόλησεν είκοσι και μίαν. Μετά ταύτα έγιναν ετέρα δέησις υπέρ του Κυβερνήτου Κόμητος Καποδίστρια και της νέας Κυβερνήσεως της Ελλάδας και τα εν τω λιμένι αγγλικά και ρωσικά πλοία εκανονοβόλησαν δέκα και εννέα υψώσαντα την Ελληνικήν σημαίαν.
Απεπληρώθη η πάνδημος αύτη τελετή διά της συχνής ανευφημίας του λαού «Ζήτω ο Κυβερνήτης ημών» και η Εξοχότης του επέστρεψεν εις την οικίαν με την αυτήν πομπήν, με την οποίαν ήλθεν εις τον ναόν. Η ημέρα αύτη υπήρξε ημέρα κοινής χαράς και αγαλλιάσεως, και θεωρείται ως μία των επισημοτέρων ημερών της Ελλάδος διά την καθίδρυσιν της νέας Κυβερνήσεως».
Πραγματικά συγκλονιστική η περιγραφή της «Γενικής Εφημερίδος της Ελλάδος»! Με την εγκατάστασή του στο Κυβερνείο της Αίγινας ο Καποδίστριας άρχισε να εργάζεται σκληρά νύχτα μέρα για να βάλει θεμέλια γερά στο ανύπαρκτο ουσιαστικά ακόμη τότε κράτος. Η λάμπα του δωματίου του έσβηνε στις 4 μετά τα μεσάνυχτα και άναβε ξανά στις 7 το πρωί. Είχε αδυνατίσει φοβερά από τον κόπο και τις κακουχίες. Στην παράκληση του γιατρού του, ονόματι Καλογερόπουλου, για να λαμβάνει περισσότερη τροφή, απάντησε: «Τότε μονάχα θα βελτιώσω την τροφή μου, όταν θα είμαι βέβαιος ότι δεν θα υπάρχει ούτε ένα Ελληνόπουλο που θα πεινάει!». Με μετριοφροσύνη έλεγε: «Εμένα μου αρκούν 60 λεπτά την ημέρα για να ζήσω…».
Στους 20 μήνες και τις 22 ημέρες ακριβώς της πρώτης διακυβερνήσεως του Καποδίστρια, σύμφωνα με τη Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια: «Στην Αίγινα η χώρα απέκτησε Κυβερνητική Εξουσία, την οποία μέχρι τότε δεν είχε γνωρίσει» ,με τη σταθερή και ενιαία άσκηση της «Νομοτελεστικής» (δηλαδή της Εκτελεστικής), της Δικαστικής και της Νομοθετικής Εξουσίας. Κατά τη διάρκεια της παραμονής του Καποδίστρια στην Αίγινα, η Δ’ Εθνοσυνέλευση στο Άρτος ,τον Ιούλιο του 1829 , ενέκρινε τις πράξεις της Κυβερνήσεώς του. Τότε η «Γερουσία» (η οποία στο μεταξύ αντικατέστησε το «Πανελλήνιον») άρχισε να παράγει ουσιαστικά το πρώτο Νομοθετικό έργο στη Χώρα. Οργανώθηκαν τότε η Διοικητική Δομή και η Άμυνα. Χαράχθηκαν τα γενικά πλαίσια της Εξωτερικής Πολιτικής. Τέθηκαν οι βάσεις της Δικαιοσύνης, με την λειτουργία του Πρωτοκλήτου Δικαστηρίου και του Ειρηνοδικείου στην Αίγινα, όπως και του Εμπορίου με τη δημιουργία του πρώτου Ασφαλιστικού οργανισμού, στην Ερμούπολη της Σύρου. Οι 25.000 άτακτοι στρατιώτες οργανώθηκαν σε Τακτικό Στρατό και ταξινομήθηκαν σε 3 Ταξιαρχίες. Το 1829 ιδρύθηκε ο «Λόχος των Ευελπίδων», πρόδρομος της ομώνυμης Σχολής, η οποία το 1834 μεταφέρθηκε και λειτούργησε στο Ναύπλιο. Με το Ζ’ Ψήφισμα της 2ας Φεβρουαρίου 1828 ιδρύθηκε η Εθνική – Χρηματιστική Τράπεζα.
Στο ιδρυθέν στην Αίγινα Εθνικό Νομισματοκοπείο κόπηκε το πρώτο ελληνικό νόμισμα, ο «Φοίνιξ», το οποίο αντικατέστησε το τουρκικό γρόσι.
Σε παραλιακό της Αίγινας κτήριο λειτούργησε το Εθνικό Τυπογραφείο: στο ισόγειό του στεγάστηκε η «Γενική Εφημερίς της Ελλάδος» , ενώ στον πάνω όροφο του οικήματος λειτούργησε το «Γενικό Φροντιστήριο» της Κεντρικής Υπηρεσίας και Επιμελητείας του Πολέμου με την «Γραμματεία Ναυτικού» (δηλαδή το σημερινό Λιμεναρχείο). Ψηφίστηκαν νόμοι αυστηροί για την πάταξη της αρχαιοκαπηλίας. Θεσμοθετήθηκαν τα Διαβατήρια και τα Διαμονητήρια. Καταπολεμήθηκαν αποτελεσματικά οι πραγματικές μάστιγες της εποχής, η ληστεία και η πειρατεία.
Πάνω στη θέση της αρχαίας κτίστηκε η νέα πόλη της Αίγινας, με τους κάθετους δρόμους της να είναι ανοιχτοί στην ευεργετική πνοή του «μπάτη». Τότε κατασκευάστηκαν το λιμάνι με τον πρώτο φάρο και τα πρώτα ξενοδοχεία γύρω του, όπως και ο πρώτος αμαξιτός δρόμος της Χώρας, που μέχρι σήμερα φέρει το όνομα του Κυβερνήτη. Για την καταπολέμηση της πείνας και της φτώχειας, ο Καποδίστριας οργάνωσε συσσίτια, χορήγησε καλλιεργητικά δάνεια στις Κοινότητες για την καλλιέργεια της ελιάς και της σταφίδας, ενώ εκπαιδεύτηκαν αγρότες στην καλλιέργεια της πατάτας, του σιταριού και στην εκτροφή μεταξοσκωλήκων. Στην Κοινωνική μέριμνα εντάσσεται η λειτουργία των ιδρυθέντων Νοσοκομείων, Υγειονομείων και Λοιμοκαθαρτηρίων.
Το θέμα της Παιδείας, είχε άμεση προτεραιότητα στις επιλογές του, με τη διαμόρφωση των τριών βαθμίδων της και με τη λειτουργία του «Αλληλοδιδακτικού», του «Προκαταρκτικού» ή «Προτύπου» και του «Κεντρικού» Σχολείου, το οποίο και στεγάστηκε στο «Εϋνάρδειο», στο κτήριο που μέχρι σήμερα βρίσκεται δίπλα στη Μητρόπολη.
Έτσι δημιουργήθηκε ουσιαστικά στην περιοχή της Εκκλησίας ένα εκπαιδευτικό τρίγωνο, το οποίο δεν θα ήταν υπερβολή εάν θα λέγαμε ότι αποτελούσε την πρώτη Εστία της Πνευματικά αναγεννωμένης Ελλάδος, το 1832 αριθμούσε 1082 μαθητές και σπουδαστές. Για τη μόρφωση του Κλήρου, λειτούργησε στον Πόρο η Εκκλησιαστική Σχολή.
Για να καταδείξει τον σύνδεσμο με την αρχαιότητα και με τον πρωτοεμφανιζόμενο στην Ελλάδα ρυθμό της απλής Δωρικής Αρχιτεκτονικής, σε χρόνο ρεκόρ 6 μόλις μηνών και σε έκταση 4.000 τ.μ, ο Καποδίστριας έχτισε το περίφημο Ορφανοτροφείο για τα 500 ορφανά του πολέμου, πολλά από τα οποία είχε εξαγοράσει ο ίδιος με δικά του χρήματα, όπως και φίλων του, από τα σκλαβοπάζαρα της Αλεξάνδρειας της Αιγύπτου, όπου είχαν μεταφερθεί αιχμάλωτα από τον Ιμπραήμ!
Στις 8 Οκτωβρίου 1828, (δηλαδή ακριβώς έναν χρόνο μετά τη ναυμαχία του Ναυαρίνου), στο Ορφανοτροφείο της Αίγινας θεμελίωσε Εκκλησία αφιερωμένη εις τον «Σωτήρα της Ελλάδος Θεόν», σύμφωνα με τα τότε πενιχρά οικονομικά μέσα, κληροδοτώντας στις επόμενες γενιές των Ελλήνων την υποχρέωση για το κτίσιμο μιας μεγαλύτερης Εκκλησίας, αντάξιας των Ευεργεσιών του Θεού προς το Έθνος μας! Αυτό, δυστυχώς, δεν το έχουμε κάνει μέχρι σήμερα. Κατά την ταπεινή μου γνώμη, αυτή η αγνωμοσύνη μας φαίνεται πως έχει σχέση και με τις τωρινές περιπέτειές μας… Και όσο το αργούμε, τόσο οι κίνδυνοι για την Πατρίδα μας θα αυξάνονται.. « Ουχί δέκα εκαθαρίσθησαν; Οι δε εννέα που;» Στον χώρο του Ορφανοτροφείου λειτούργησε ουσιαστικά η πρώτη Τεχνική - Επαγγελματική Σχολή της Χώρας. Σχολή Παλαιογραφίας για τη συντήρηση των εκεί μεταφερθέντων προς φύλαξη χειρογράφων του Αγίου Όρους. Σχολή Μουσικής, πρόδρομος του Εθνικού Ωδείου. Σχολική βιβλιοθήκη, η οποία αργότερα απετέλεσε τον πυρήνα της μετέπειτα Εθνικής, όταν τον Μάιο του 1832 ο Γεώργιος Γεννάδιος με την μεταφορά των 25.615 τόμων βιβλίων, σηματοδότησε ουσιαστικά την μεταφορά των Πνευματικών και Πολιτιστικών Ιδρυμάτων της Χώρας από την Αίγινα, στην Αθήνα, την Τρίτη Πρωτεύουσα του Κράτους.
Ο Καποδίστριας κυβέρνησε την Ελλάδα πρώτα από την Αίγινα από τις 26 Ιανουαρίου 1828 μέχρι τις 2 Οκτωβρίου 1829. Στη συνέχεια η Κυβέρνηση μεταφέρθηκε στο Ναύπλιο «για να επιταχυνθή η ανακάθαρσις και ανοικοδόμησις του Ναυπλίου και του Άργους», όπως αναφέρει ο ίδιος ο Καποδίστριας σε επιστολή του στον Γάλλο εκδότη Ambroise Firmin Didot. Από το Ναύπλιο κυβέρνησε για άλλα περίπου 2 χρόνια μέχρι τις 27 Σεπτεμβρίου 1831,ημέρα της τραγικής δολοφονίας του…
Η σημασία της 26ης Ιανουαρίου 1828 καταδεικνύεται με το άρθρο 1 του Προεδρικού Διατάγματος 7 της 30ης Ιανουαρίου του 2012 (αριθμός φύλλου ΦΕΚ 9) το οποίο αναφέρει: «Καθιερώνουμε την 26η Ιανουαρίου ως δημόσια εορτή τοπικής σημασίας για τον Δήμο Αίγινας, σε ανάμνηση της ημέρας ορκωμοσίας του Ιωάννη Καποδίστρια, πρώτου Κυβερνήτη του Ελληνικού κράτους, το έτος 1828».
Όταν έγινε γνωστό στην Αίγινα το τραγικό γεγονός της δολοφονίας του , ο λαός πένθησε τον « Μπαρμπαγιάννη». Τότε οι Επίτροποι της Εκκλησίας έκλεισαν με μια σιδεριά το στασίδι του Καποδίστρια στη Μητρόπολη. Από τότε, δεν έχει καθίσει κανείς εκεί … Αναφέρεται, ότι όταν το 1935 επισκέφθηκε την Αίγινα ο Ελευθέριος Βενιζέλος ως Πρωθυπουργός, του άνοιξαν τότε το στασίδι για να καθίσει… Εκείνος όμως αρνήθηκε! Στάθηκε όρθιος, δίπλα, τιμώντας έτσι τον Καποδίστρια. Υπάρχει, όμως, μια εξαίρεση: Στις 3 Μαΐου 1971, κατά τον εορτασμό των 150 χρόνων από την έναρξη της Ελληνικής Επαναστάσεως, κατόπιν προσκλήσεως της Ι. Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος κατέφθασαν στην Αίγινα Προκαθήμενοι 5 Ορθοδόξων Εκκλησιών. Από το στασίδι του Καποδίστρια τότε χοροστάτησε ο Ρώσος Μητροπολίτης «Λένινγκραντ» Νικόδημος, για λόγους καθαρά ιστορικούς , εκ του γεγονότος ότι ο Ιωάννης Καποδίστριας διετέλεσε ΥΠΕΞ της Αυτοκρατορικής Ρωσίας.
Στο σημείο αυτό, επιτρέψτε μου να εκφράσω τη λύπη μου, καθόσον εφέτος , το έτος 2021, οι εξαιρετικές συνθήκες , τις οποίες όλοι μας βιώνουμε, δεν επέτρεψαν φαίνεται να γίνει κάτι ανάλογο, ουσιαστικά στον – εκ των πραγμάτων- πρώτο Καθεδρικό Ναό της Χώρας … Προσδοκώμεν…
Εν κατακλείδι(33) : Ο Ιωάννης Καποδίστριας υπήρξε μια μοναδική και ανεπανάληπτη προσωπικότητα, όσο και αν προσπαθούν σήμερα κάποιοι να τον αμφισβητήσουν , υπό το πρίσμα της ιδεοληψίας τους. Όσο περνάει ο καιρός, τόσο περισσότερο οι Έλληνες αποζητούν έναν Καποδίστρια... Έναν ηγέτη που να μην παίρνει, αλλά να δίνει! Έναν ηγέτη με Ελληνορθόδοξο ήθος. Ο Ιωάννης, πίστεψε και υλοποίησε, θυσιαζόμενος προσωπικά, ένα ουτοπικό για την εποχή του όνειρο: Την Απελευθέρωση από τον Οθωμανικό ζυγό ενός εξαθλιωμένου λαού, που στέναζε- σε διάφορες περιοχές του Ελληνισμού- για πάνω από 400 χρόνια. Η πίστη του στον Θεό υπήρξεν η κινητήρια δύναμη του. Σαν άνθρωπος, βέβαια, δεν απέφυγε τα λάθη. Όμως, τα κίνητρά του ήταν αγνά. Βάδισε συνειδητά τον προσωπικό του Γολγοθά, θυσιάζοντας στο βωμό της Πατρίδας ακόμη και το ευγενές αίσθημά του προς το επίσης λαμπρό τέκνο της Διασποράς, την μεγάλη ευεργέτιδα των κατασφαγμένων Ελλήνων των Βαλκανίων, την αρχόντισσα Ρωξάνδρα Στούρτζα.
Είναι γεγονός, ότι στις μέρες μας βιώνουμε πρωτόγνωρες καταστάσεις. Δεν ταιριάζει , όμως, η απογοήτευση στους Έλληνες! Ανατρέχοντας στην Ιστορία του Έθνους μας , διαπιστώνουμε ότι ποτέ δεν υπήρξαμε Ανεξάρτητοι. Πάντοτε, βλέπετε, φρόντιζαν οι « Προστάτιδές μας Δυνάμεις», να μας έχουν υποταγμένους ,οικονομικά και πολιτικά. Και τώρα πασχίζουν να μας αποκόψουν από τις ρίζες μας, που μας συντηρούν, μας τροφοδοτούν και νοηματοδοτούν την πορεία μας ως Έθνους των Ελλήνων, μέσα σε κάθε εποχή. Αυτός ο τόπος άντεξε και αντέχει σήμερα έναν βαρύ ζυγό , άλλου είδους, βέβαια!. Αντέχει στην υποκρισία, στο ψέμα, στην καταπάτηση κάθε έννοιας Δικαιοσύνης, αλήθειας, δημοκρατίας και ελευθερίας , σε πολλά επίπεδα… Και θα αντέξει! Επειδή ακριβώς αντλεί τη δύναμή του από εκεί , όπου την άντλησαν και οι μεγάλοι ήρωες αυτού του τόπου! Καθότι, «τα αδύνατα τοις ανθρώποις, δυνατά παρά τω Θεώ «.
Λέτε νάρθει κάποτε σε αυτό τον τόπο και κάποιος άλλος Ιωάννης; Ποιός ξέρει… Ποιός μπορεί να αμφισβητήσει κείμενα, παραδόσεις ή την Δύναμη του Θεού;
Χρόνια πολλά, Ελλάδα! Χρόνια πολλά Έλληνες! Ψηλά το κεφάλι!
(Σάββατο 20 Μαρτίου 2021, Εστία Πατερικών μελετών, διαδικτυακή σύνδεση)
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΗΜΕΡΙΔΑΣ
Ετικέτες: Ορθοδοξία και Παράδοση