Ἀγγελική Ζώη: Τό οἰκογενειακό δίκαιο ἀνήκει στόν πυρῆνα τῆς ἐθνικῆς κυριαρχίας!

  

Σέ προηγούµενα ἄρθρα εἴχαµε ἀναπτύξει, ὅτι κατά τό Ἑλληνικό Δίκαιο ὁ γάµος µεταξύ ὁµοφύλων εἶναι ἀνυπόστατος, ἐνῷ δέν ὑφίσταται δυνατότητα ἀπόκτησης ἀπογόνων ἀπό ὁµόφυλα ζευγάρια µέ τή µέθοδο τῆς ἰατρικῶς ὑποβοηθούµενης ἀναπαραγωγῆς. Ἄλλες ἔννοµες τάξεις ὅµως, ἀναγνωρίζουν τόσο τό γάµο µεταξύ ὁµοφύλων προσώπων, ὅσο καί τά τέκνα πού ἀποκτῶνται ἀπό τά πρόσωπα αὐτά, ὡς τέκνα γεννηµένα ἐντός γάµου τῶν γονέων τους. Ἐνδεικτικά νά ἀναφέρουµε τήν ἔννοµη τάξη τῆς Μεγάλης Βρετανίας, ὅπου µάλιστα στίς ληξιαρχικές πράξεις γέννησης, ἀναγράφονται οἱ γονεῖς τοῦ τέκνου, ὄχι ὡς «πατέρας» καί «µητέρα», ἀλλά ὡς «γονέας α΄» καί «γονέας β΄».

Ὑπάρχουν περιπτώσεις ὅπου πρόσωπα µέ Ἑλληνική ὑπηκοότητα συνάπτουν γάµο καί ἀποκτοῦν παιδιά µέ ὁµόφυλά τους πρόσωπα στό ἐξωτερικό, σέ χῶρες, ὅπου ἡ σύναψη γάµου καί ἡ ἀπόκτηση τέκνων ἀπό ὁµόφυλα ζευγάρια εἶναι νόµιµη. Τό ἐρώτηµα πού ἀνακύπτει εἶναι: Πῶς θά πρέπει νά ἀντιµετωπίζει ἡ Ἑλληνική ἔννοµη τάξη τίς περιπτώσεις αὐτές;

Τό ζήτηµα αὐτό ἀντιµετώπισε τό Νοµικό Συµβούλιο τοῦ Κράτους µέ τή γνωµοδότηση τοῦ ὑπ. ἀριθ. 201/2018¹. Τό Νοµικό Συµβούλιο τοῦ Κράτους (στό ἑξῆς ΝΣΚ) εἶναι συνταγµατικά κατοχυρωµένη, στό ἄρθρο 100Α τοῦ Συντάγµατος, ἀνώτατη ἀνεξάρτητη Ἀρχή, στήν ὁποία ἔχει ἀνατεθεῖ ἡ νοµική ὑποστήριξη τοῦ Κράτους. Στή νοµική αὐτή ὑποστήριξη συγκαταλέγεται µεταξύ ἄλλων ἁρµοδιοτήτων «ἡ ἔκδοση γνωµοδοτήσεων σέ ἐρωτήµατα τῆς Διοίκησης»².

Στήν ἐξεταζόµενη περίπτωση τά ἐρωτήµατα τέθηκαν, ὅταν τό  Τµῆµα Εἰδικοῦ Ληξιαρχείου, τό ὁποῖο εἶναι ἁρµόδιο γιά τήν καταχώρηση (µεταγραφή) ληξιαρχικῶν πράξεων γεννήσεως πού συντάχθηκαν στό ἐξωτερικό γιά Ἕλληνες ὑπηκόους, ἀρνήθηκε νά καταχωρήσει ληξιαρχικές πράξεις πού συντάχθηκαν «ἀπό ἐπιχώρια ἀλλοδαπή ἀρχή» σέ µία σειρά ἀπό περιπτώσεις.

Στίς πρῶτες δύο περιπτώσεις, πού θά µᾶς ἀπασχολήσουν στό παρόν ἄρθρο, δύο Ἑλληνίδες ὑπήκοοι, κάτοικοι τοῦ Ἡνωµένου Βασιλείου συνῆψαν ἔγκυρο κατά τό δίκαιον τῆς Μεγάλης Βρετανίας γάµο, καθώς καί ἔγκυρο κατά τό Ἑλληνικό Δίκαιο σύµφωνο συµβίωσης, µέ πρόσωπα τοῦ ἰδίου φύλου. Καί στίς δύο περιπτώσεις γεννήθηκαν παιδιά µέ τή µέθοδο τῆς ἰατρικῶς ὑποβοηθούµενης ἀναπαραγωγῆς. Στίς δέ ληξιαρχικές πράξεις γέννησης τῶν νεογνῶν, οἱ ὁποῖες συντάχθηκαν ἀπό τίς ἁρµόδιες ἐπιχώριες ἀρχές, ἐνεγράφησαν ὡς γονεῖς τῶν νεογνῶν, ὄχι µόνο οἱ Ἑλληνίδες µητέρες τους, ἀλλά καί οἱ γυναῖκες σύντροφοι αὐτῶν.

Τό ΝΣΚ ἐρωτήθηκε ἀπό τό Τµῆµα Ἀστικῆς καί Δηµοτικῆς Κατάστασης τῆς Γενικῆς Διεύθυνσης Ἐσωτερικῶν καί Ἠλεκτρονικῆς Διακυβέρνησης τοῦ Ὑπουργείου Ἐσωτερικῶν, ἐάν ἐπιτρέπεται ἡ καταχώριση, καί µέ ποιά στοιχεῖα,  τῶν ληξιαρχικῶν πράξεων γέννησης τῶν νεογνῶν στά ληξιαρχικά βιβλία τοῦ Εἰδικοῦ Ληξιαρχείου. Ὅπως µάλιστα µαρτυρεῖται ἀπό τό ἴδιο τό κείµενο τῆς γνωµοδότησής του, ἀσκήθηκε πίεση ἀπό τήν Εὐρωπαϊκή Ἐπιτροπή γιά τή ρύθµιση τοῦ ζητήµατος. Διαβάζουµε στό κείµενο τῆς γνωµοδότησης: «Μέ τό ἀπό 25-01-2018 ὑπηρεσιακό σηµείωµα τοῦ Αὐτοτελοῦς Τµήµατος Διεθνῶν καί Εὐρωπαϊκῶν Σχέσεων τοῦ Ὑπουργείου Ἐσωτερικῶν πρός τήν ἐρωτῶσα ὑπηρεσία γινόταν γνωστό ὅτι οἱ ὑπηρεσίες τῆς Εὐρωπαϊκῆς Ἐπιτροπῆς ἐπιθυµοῦσαν τή διοργάνωση συνάντησης µέ τήν τελευταία ὡς ἁρµόδια ἐθνική ἀρχή γιά τό θέµα κατοχύρωσης ὀνόµατος τέκνου πού γεννήθηκε ἀπό γονεῖς τοῦ ἰδίου φύλου» (σκέψη 5).

Ἐπίσης, διαβάζουµε στήν ἱστοσελίδα, τῆς Εὐρωπαϊκῆς Ἕνωσης, τήν ὁποία διαχειρίζεται ἡ Εὐρωπαϊκή Ἐπιτροπή: «Ἡ Εὐρωπαϊκή Ἕνωση ἔχει ὡς στόχο νά θεσπίσει κοινούς κανόνες στόν τοµέα τοῦ οἰκογενειακοῦ δικαίου ὥστε οἱ Εὐρωπαῖοι πολῖτες νά µήν ἀντιµετωπίζουν προβλήµατα στήν ἄσκηση τῶν δικαιωµάτων τους ἐπειδή ζοῦν σέ διαφορετικές χῶρες τῆς Εὐρωπαϊκῆς Ἕνωσης ἤ ἐπειδή σέ κάποια φάση τῆς ζωῆς τους µετακόµισαν ἀπό µία χώρα σέ µιά ἄλλη»³.

Τό οἰκογενειακό δίκαιο κατά παράδοση θεωρεῖται ὅτι ἀνήκει στόν πυρήνα τῆς ἐθνικῆς κυριαρχίας, ἀφ’ ἑνός διότι ἐκφράζει τά ἤθη καί τίς ἀξίες κάθε κράτους καί ἀφ’ ἑτέρου λόγῳ τοῦ αὐξηµένου ἐνδιαφέροντος τῆς ἑκάστοτε Πολιτείας γιά τή διαµόρφωση καί τή λειτουργία τῆς οἰκογένειας καί τῶν οἰκογενειακῶν σχέσεων ἐντός τῆς ἐπικράτειάς της. Ἡ νοµική θεωρία ἔχει ἀµφισβητήσει τήν ἁρµοδιότητα τῆς Εὐρωπαϊκῆς Ἕνωσης στόν τοµέα τοῦ οἰκογενειακοῦ δικαίου. Ὡστόσο, ὅπως καταδεικνύεται ἀπό τά ἀνωτέρῳ, ἡ Εὐρωπαϊκή Ἕνωση ἐπεµβαίνει καί ρυθµίζει τό οἰκογενειακό δίκαιο τῶν Κρατῶν Μελῶν της ἤ κάνει ὑποδείξεις πρός αὐτά, µέ στόχο τήν ἐλεύθερη κυκλοφορία τῶν Εὐρωπαίων πολιτῶν ἐντός τῆς Ἕνωσης, τήν ἐνίσχυση τῆς Ἑνιαίας Ἀγορᾶς καί τοῦ ἑνιαίου «χώρου ἐλευθερίας, ἀσφάλειας καί δικαιοσύνης».

Γιά νά ἐπιστρέψουµε στήν ἐξεταζόµενη γνωµοδότηση, τό ΝΣΚ υἱοθέτησε τήν κρατοῦσα στήν Ἑλληνική ἔννοµη τάξη ἄποψη, ὅτι ὁ γάµος µεταξύ ὁµοφύλων εἶναι ἀνυπόστατος. Ἐπικαλέστηκε τήν ἀπόφαση τῆς Ὁλοµέλειας τοῦ Ἀρείου Πάγου 1428/2017, τήν ὁποία ἔχουµε ἀναλύσει σέ προηγούµενο ἄρθρο⁴. Εἶναι ἀπορίας ἄξιο τό ὅτι στήν ἐν λόγῳ ἀπόφαση o Ἄρειος Πάγος δέν ἀναφέρθηκε καθόλου στήν ἔννοια τῆς «δηµόσιας τάξης», ἀλλά δέχθηκε µόνο ὅτι ἡ θέσπιση γάµου γιά τά ὁµόφυλα ζευγάρια ἀντίκειται στίς «ἠθικές καί κοινωνικές ἀξίες καί παραδόσεις τοῦ Ἑλληνικοῦ λαοῦ».

Σύµφωνα µέ τόν ὁρισµό πού δίδει τό ἴδιο το ΝΣΚ, ὡς δηµόσια τάξη νοοῦνται «οἱ κρατοῦσες στήν Ἑλλάδα θεµελιώδεις ἀρχές πού ἀφοροῦν τίς κοινωνικές, ἠθικές, οἰκονοµικές, πολιτικές καί ἄλλες κοινῶς παραδεδεγµένες ἀντιλήψεις, οἱ ὁποῖες διέπουν καί ρυθµίζουν κατά τρόπο πάγιο τίς βιοτικές σχέσεις ἐντός τοῦ Ἑλλαδικοῦ χώρου» καί «θεµελιώνουν τόν κρατοῦντα βιοτικό ρυθµό στήν Ἑλληνική ἐπικράτεια» (σκέψη 21). Ἡ διάταξη τοῦ ἄρθρου 33 τοῦ Ἀστικοῦ Κώδικα (στό ἑξῆς ΑΚ) ὁρίζει ὅτι: «Διάταξη ἀλλοδαποῦ δικαίου δέν ἐφαρµόζεται, ἄν ἡ ἐφαρµογή της προσκρούει στά χρηστά ἤθη ἤ γενικά στή δηµόσια τάξη». Τό ΝΣΚ δέχτηκε, ὅτι «ἡ κατ’ ἄρθρο 33 ΑΚ Ἑλληνική δηµόσια τάξη θίγεται ἀπό τήν ἐφαρµογή ἀλλοδαπῶν κανόνων πού ἐπιτρέπουν τή σύναψη γάµου µεταξύ ὁµοφύλων». Ἡ ἄποψη αὐτή εἶναι κρατοῦσα καί στήν Ἑλληνική νοµική θεωρία.

Τόνισε ἐπίσης, ὅτι ἡ ἀπόκτηση ἀπογόνων ἀπό ὁµόφυλα ζευγάρια ἀπαγορεύεται ἀπό τό Ἑλληνικό δίκαιο. Τό ζήτηµα αὐτό τό ἔχουµε ἀναπτύξει σέ προηγούµενο ἄρθρο⁵ καί δέ θά ἐπανέλθουµε. Ἔχει ὅµως σηµασία νά σταθοῦµε σέ ὅσα ἔγραψε τό ΝΣΚ γιά τό ὅτι ἡ δηµιουργία οἰκογένειας καί ἡ ἀνατροφή παιδιῶν ἀπό ὁµόφυλα ζευγάρια προσκρούει στήν Ἑλληνική δηµόσια τάξη. Διαβάζουµε στή γνωµοδότηση τά ἑξῆς:

«Ἡ ἀµέσως πιό πάνω ρύθµιση, δηλαδή ὁ ἀποκλεισµός τῶν ὁµόφυλων ζευγαριῶν πού συµβιώνουν µέ σύµφωνο ἀπό τή δυνατότητα νά καταστοῦν γονεῖς τέκνων πού θά γεννηθοῦν µέ µεθόδους ἰατρικῶς ὑποβοηθούµενης ἀναπαραγωγῆς ἀκολουθεῖ τή στάση πού διαπνέει τό σύνολο τοῦ ἰσχύοντος οἰκογενειακοῦ δικαίου ὡς πρός τή θέση τῶν παιδιῶν στήν οἰκογένεια καί τή θεµελίωση γονεϊκῶν  σχέσεων ἐντός τῶν προβλεπόµενων σ’ αὐτό νοµικῶν µορφῶν συµβίωσης ἀπό ἑτερόφυλα ζευγάρια, ἐφ’ ὅσον ρητά ἀποκλείεται ἡ δηµιουργία γονεϊκῶν σχέσεων ἀπό ὁµόφυλα ζευγάρια σέ κάθε µορφῆς συµβίωση (µέ σύµφωνο ἤ ἐλεύθερη), εἴτε µέ µεθόδους ἰατρικῶς ὑποβοηθούµενης ἀναπαραγωγῆς, εἴτε µέ τήν υἱοθεσία ἀπό κοινοῦ (ἄρθρο 1545 ΑΚ), εἴτε µέ τήν υἱοθεσία ἀπό τόν ἕνα ὁµόφυλο σύντροφο τῶν τέκνων τοῦ ἄλλου (1562 ΑΚ). Ἡ θέση αὐτή τοῦ νοµοθέτη ἀπηχεῖ τίς κρατοῦσες στήν Ἑλλάδα θεµελιώδεις ἀντιλήψεις ὡς πρός τήν ἀνατροφή τῶν παιδιῶν ἀπό γονεῖς διαφορετικοῦ φύλου σέ κάθε προβλεπόµενη µορφή οἰκογενειακῆς συµβίωσης (γάµο, συµβίωση µέ σύµφωνο ἤ µή), ὥστε νά καθίστανται διακριτά τό πατρικό καί µητρικό πρότυπο ὡς ἀναγκαίων στοιχείων γιά τή βιολογική καί διανοητική ἰσορροπία καί τήν ἐλεύθερη ἀνάπτυξη τῆς προσωπικότητας τῶν ἀνήλικων παιδιῶν, ἀνεξαρτήτως τοῦ ἐάν ἡ γονεϊκότητα θεµελιώνεται στή βιολογική συγγένεια (φυσικά τέκνα), στή νοµική ἵδρυσή της µέσῳ υἱοθεσίας ἤ στήν κοινωνικό-συναισθηµατική συγγένεια πού εἰσήχθη νοµοθετικά µέ τό ν. 3089/2002 γιά τήν ἰατρικῶς ὑποβοηθούµενη ἀναπαραγωγή.

Κατ’ ἀκολουθία τῶν ἀνωτέρω, ἡ ἐπικρατήσασα πρίν τήν ἰσχύ τοῦ πιό πάνω ν. 4356/2015 ἀντίληψη στή θεωρία ὅτι ἡ κατ’ ἄρθρο 33 ΑΚ Ἑλληνική δηµόσια τάξη θίγεται ἀπό τήν ἐφαρµογή ἀλλοδαπῶν κανόνων πού ἐπιτρέπουν τή σύναψη γάµου µεταξύ ὁµοφύλων (Σπ. Βρέλλης, ο.π., σελ. 298, σηµ. 18) ὄχι µόνο δέν τίθεται ὑπό ἀµφισβήτηση µετά τήν ἐπέκταση τοῦ συµφώνου συµβίωσης στά ὁµόφυλα ζευγάρια µέ τίς διατάξεις τοῦ ν. 4256/2015, ἀλλά µᾶλλον ἐνισχύεται µέ τή ρητή πρόβλεψη τοῦ νοµοθέτη ὅτι δέν ἀποκτοῦν καί δικαίωµα ἀπόκτησης κοινῶν τέκνων, εἴτε µέ µεθόδους ἰατρικῶς ὑποβοηθούµενης ἀναπαραγωγῆς, εἴτε µέ υἱοθεσία (τεκνοθεσία)».

Ἡ «ρητή πρόβλεψη τοῦ νοµοθέτη» στήν ὁποία ἀνωτέρῳ ἀναφέρεται τό ΝΣΚ, εἶναι τό ἄρθρο 9 ἐδ. α τοῦ ν. 4356/2015, πού ὁρίζει ὅτι: «Τό τέκνο πού γεννήθηκε κατά τή διάρκεια τοῦ συµφώνου συµβίωσης ἤ µέσα σέ τριακόσιες (300) ἡµέρες ἀπό τή λύση ἤ τήν ἀκύρωση τοῦ Συµφώνου, τεκµαίρεται ὅτι ἔχει πατέρα τόν ἄνδρα µέ τόν ὁποῖο ἡ µητέρα κατάρτισε τό Σύµφωνο». Τό ἄρθρο αὐτό ἀναφέρεται σέ «πατέρα» καί «µητέρα» τοῦ τέκνου, ἄρα συνάγεται ὅτι δέν χορηγεῖ στά ὁµόφυλα ζευγάρια πού συνάπτουν σύµφωνο συµβίωσης δικαίωµα ἀπόκτησης ἀπογόνων.

Καί καταλήγει τό ΝΣΚ «Ὑπό τά δεδοµένα αὐτά, τυχόν προκρινόµενη ἀπό τό ἐφαρµοστέο ἀλλοδαπό δίκαιο ρύθµιση πού ἀναγνωρίζει γάµο µεταξύ ὁµοφύλων µέ δικαίωµα ἀπόκτησης κοινῶν τέκνων, εἴτε µέ µεθόδους ἰατρικῶς ὑποβοηθούµενης ἀναπαραγωγῆς, εἴτε µέ υἱοθεσία, θά προσέκρουε στήν ἀµέσως πιό πάνω προαναφερθεῖσα καί κρατοῦσα στήν Ἑλλάδα θεµελιώδη ἀντίληψη τῆς ἀνατροφῆς τῶν παιδιῶν σέ κάθε µορφῆς συµβίωση ἀπό γονεῖς διαφορετικοῦ φύλου (γιά τήν ἀδυναµία κοινῆς υἱοθεσίας ἀπό συντρόφους πού συνάπτουν σύµφωνο συµβίωσης, Κ. Παναγόπουλος ὅ.π., σελ. 391) καί θά ἦταν ἀνεφάρµοστη κατ’ ἄρθρο 33 ΑΚ, ὡς ἀντίθετη µέ τήν ἡµεδαπή δηµόσια τάξη» (σκέψη 24). 

Κατ’ ἀκολουθία τῶν ἀνωτέρῳ, γνωµοδότησε τό ΝΣΚ κατά πλειοψηφία, ὅτι τά νεογνά στίς ἐξεταζόµενες δύο περιπτώσεις θά πρέπει νά ἐγγραφοῦν στά βιβλία τοῦ Εἰδικοῦ Ληξιαρχείου ὡς τέκνα µόνο τῶν µητέρων τους. Κατά τή γνώµη ἑνός µειοψηφήσαντος Συµβούλου, οἱ ἐξεταζόµενες ληξιαρχικές πράξεις δέν θά  ἔπρεπε νά ἐγγραφοῦν καθόλου στά ληξιαρχικά βιβλία, ὡς ἀντίθετες πρός τήν Ἑλληνική Δηµόσια τάξη καί ἄρα παράνοµες – µέ συνέπεια νά µήν ἀποκτήσουν τά νεογνά Ἑλληνική ὑπηκοότητα.

Ἡ Ἑλληνική Κυβέρνηση δυστυχῶς, ἀντίθετα ἀπό τή γνωµοδότηση τοῦ ΝΣΚ καί τήν Ἑλληνική Δηµόσια Τάξη, µέ τό νόµο 4538/2018 ὀνόµασε τά ὁµόφυλα ζευγάρια πού συνάπτουν σύµφωνο συµβίωσης «οἰκογένεια» καί τούς χορήγησε τό δικαίωµα νά γίνονται ἀνάδοχοι γονεῖς ἀνηλίκων.

 Χαιρόµαστε ἰδιαίτερα, πού τό ΝΣΚ ὑπερασπίστηκε µέ γενναῖο φρόνηµα τήν Ἀλήθεια. Προβληµατιζόµαστε ὅµως καί φρίττουµε, διότι στίς µέρες µας γίνεται ἐνορχηστρωµένη προσπάθεια νά ἀλλοιωθοῦν οἱ κρατοῦσες ἀντιλήψεις πού διαµορφώνουν τό ἦθος τῶν Ἑλλήνων πολιτῶν, τίς σχέσεις τους καί ὁλόκληρη τή ζωή τους, µέ µόνο στόχο νά ἐξυπηρετηθεῖ ἡ Ἑνιαία Εὐρωπαϊκή καί Παγκόσµια Ἀγορά.

Ἀγγελική Εὐθ. Ζώη

Νοµικός

«ΕΝΟΡΙΑΚΗ ΕΥΛΟΓΙΑ» Ἀρ. Τεύχους 200

Ἀπρίλιος 2019

1. Διαθέσιµη ἠλεκτρονικά στήν ἱστοσελίδα τοῦ Νοµικοῦ Συµβουλίου τοῦ Κράτους:  http://www.nsk.gr/
2. Ἀπό τήν ἱστοσελίδα τοῦ Νοµικοῦ Συµβουλίου τοῦ Κράτους: http://www.nsk.gr/web/nsk/to-nsk
3. https://e-justice.europa.eu/content_family_matters-44-el.do
4. Ἀγγελικῆς Εὐθ. Ζώη, Ἀνυπόστατος ὁ γάµος µεταξύ ὁµοφύλων, «Ἐνοριακή Εὐλογία», Ἀριθ. Τεύχους 194, Ὀκτώβριος 2018, σέλ. 404 ἐπ.
5. Τῆς ἴδιας, Ἔχουν οἱ ὁµοφυλόφιλοι δικαίωµα νά ἀποκτήσουν ἀπογόνους;, «Ἐνοριακή Εὐλογία», Ἀριθ. Τεύχους 195, Νοέµβριος 2018, σελ. 461 ἐπ.

 

Πηγή: Αγιος Νικόλαος Πευκακίων, Ακτίνες