Παιδιά που μεγάλωσαν χωρίς πατέρα

Οι αποδείξεις υπάρχουν: Η απουσία του πατέρα ζημιώνει τα παιδιά.

Παρά τα από ετών γνωστά δυσάρεστα αποτελέσματα που έχει η έλλειψη πατέρα στα παιδιά, υπάρχουν πολλά μέλη της ακαδημαϊκής κοινότητας, καθώς και μέρος της κοινής γνώμης, που πιστεύει πως δεν είναι απαραίτητος ο πατέρας στην ανατροφή των παιδιών. Κατ’ αυτούς η δομή της οικογένειας δεν έχει σημασία, από την στιγμή που υπάρχει κάποιο άτομο που φροντίζει και αγαπά τα παιδιά και ο οποιοσδήποτε θα μπορούσε να είναι το άτομο αυτό.

Οι κύριες αιτίες της απουσίας του πατέρα παλαιότερα ήταν ο θάνατος, η εγκατάλειψη του σπιτιού από τον ίδιο, καθώς και τα ασφυκτικά ωράρια εργασίας του. Δυστυχώς στις μέρες μας κυριαρχούν το διαζύγιο, η ύπαρξη μονογονεϊκών οικογενειών και η εκτός γάμου συμβίωση. Σε αυτά  έρχονται να προστεθούν και τα νεωτεριστικού τύπου μοντέλα ανατροφής παιδιών από γυναίκες που επιθυμούν να μεγαλώσουν παιδί μόνες τους, χωρίς πατέρα και για το λόγο αυτό χρησιμοποιούν τεχνικές εξωσωματικής και σπέρμα δότη. Έτσι το παιδί μεγαλώνει καταδικασμένο εξ αρχής να μην έχει πατέρα, ή ακόμη και να έχει δύο μητέρες που συζούν με ή χωρίς σύμφωνο συμβίωσης.
 

 
Η έλλειψη πατέρα όμως έχει σοβαρές συνέπειες πάνω στην ανάπτυξή του παιδιού τόσο τη σωματική όσο και την πνευματική.

Στην  παρούσα ανασκόπηση γίνεται προσπάθεια να εκτεθούν εν περιλήψει τα αποτελέσματα μιας σειράς σχετικών ερευνών που αφορούσαν οικογένειες με παιδιά που μεγάλωσαν χωρίς την καθημερινή σταθερή παρουσία του πατέρα .

Στα τέλη του 2014, οι ερευνητές Sara McLanahan, Laura Tach και Daniel Schneider ανασκόπησαν περίπου 50 μελέτες που αφορούσαν τις επιπτώσεις της απουσίας του πατέρα από το σπίτι πάνω στα παιδιά. Τα αποτελέσματα δημοσιεύθηκαν στο Annual Review of Sociology, με τον τίτλο: «The Causal Effects of Father Absence» («Οι συνήθεις συνέπειες της απουσίας του Πατέρα»). Στην ανασκόπηση αυτή εξετάστηκε η σχέση μεταξύ της απουσίας του πατέρα και τεσσάρων παραμέτρων που αφορούν τα παιδιά: 1) του μορφωτικού τους επίπεδου, 2) της ψυχικής τους υγείας, 3) της ικανότητας σχηματισμού σταθερών και υγιών σχέσεων και 4) της επαγγελματικής ικανότητας και επιτυχίας τους.

Οι μελέτες αυτές απέδειξαν πέρα από κάθε αμφιβολία ότι η απουσία του πατέρα έχει δυσμενείς συνέπειες για τα παιδιά σε κάθε έναν από αυτούς τους τομείς.

Source (Πηγή):  McLanahan, S., Tach, L., & Schneider, D. (2013). The causal effects of father absence. Annual Review of Sociology, 39, 399–427.

• Ειδικότερα τα αποτελέσματα της μελέτης αυτής έχουν ως εξής:

Το 1970, το 85% των παιδιών ηλικίας κάτω των 18 ετών ζούσε σε οικογένειες με δύο γονείς, το 11% μόνο με τη μητέρα του, το 1% μόνο με τον πατέρα του και το 3%  χωρίς κανένα γονέα. Το 2014, αντιθέτως, μόνο το 68,7% των παιδιών κάτω από τα 18 ζούσε με τους δύο γονείς του, το 23,6% ζούσε με ανύπαντρη μητέρα, 3,9% με  τον πατέρα μόνο και  το 3,8% χωρίς κανένα γονέα, συνήθως με παππούδες ή άλλους συγγενείς ή κάπου αλλού. ΟΙ διαπιστώσεις που αφορούσαν τα παιδιά που μεγάλωσαν χωρίς τον πατέρα τους είναι οι παρακάτω:

• Η απουσία του πατέρα θέτει τα παιδιά και ιδιαίτερα τα νεαρά αγόρια σε μεγαλύτερο κίνδυνο για κατάχρηση αλκοόλ και συνοδά προβλήματα υγείας από αυτήν, οδήγηση υπό επήρεια αλκοόλ, χρήση καπνού και παράνομων ουσιών, όπως η μαριχουάνα. Αυτές δε οι συμπεριφορές σχετίζονται με την κατάθλιψη των παιδιών, την κακή ποιότητα επικοινωνίας, την έλλειψη προτύπων κλπ.
• H απουσία του βιολογικού πατέρα είναι σημαντικός παράγων θυματοποίησης και κακοποίησης του παιδιού από τη μητέρα ή το πατριό ή από τρίτους, παρά το ότι εάν υπάρχει ο πατέρας συχνά είναι ο ίδιος ο δράστης της κακοποίησης.
• Η απουσία πατέρα ή πατρικής φιγούρας αποτελεί δυσμενή προγνωστικό παράγοντα ιδιαίτερα για τα αγόρια, για την εμπλοκή τους σε παράνομες συμπεριφορές και γενικότερα συμπεριφορές υψηλού κινδύνου, για θυματοποίηση, άτακτη οργάνωση της σκέψης, ενίοτε συνδυασμένα με καταχρήσεις ουσιών, αλκοόλ και κάπνισμα
• Γειτονιές όπου κατοικούν οικογένειες με πατέρες, έχουν λιγότερη εγκληματικότητα από άλλες που διαμένουν μονογονεϊκές οικογένειες. Source: Knoester, C., & Hayne, D. A. (2005). Community context, social integration into family, and youth violence. Journal of Marriage and Family, 67, 767–780.
• Η δομή της οικογένειας αποτελεί σημαντικό προγνωστικό παράγοντα για τη νοητική ανάπτυξη, τις γλωσσικές ικανότητες, την απόδοση στο σχολείο και τις ακαδημαϊκές προοπτικές του παιδιού. Έχει σημαντικό ρόλο επίσης στη συναισθηματική σταθερότητα, την εξωτερίκευση των συναισθημάτων του και τη συμπεριφορά στο σχολείο και έξω από αυτό.
• Η έλλειψη πατέρα λειτουργεί αρνητικά ως προς τη μαθησιακή ικανότητα του παιδιού, διότι συνοδεύεται επιπρόσθετα και με χαμηλότερα εισοδήματα, ψυχολογικά προβλήματα, συχνή αλλαγή κατοικίας και σχολικού περιβάλλοντος. Οι συνέπειες αρχίζουν να εκδηλώνονται από την παιδική ηλικία και εκτείνονται ως την ενηλικίωση, αφορούν μάλιστα ιδιαίτερα τα κορίτσια.
• Η σωματική υγεία των παιδιών επηρεάζεται αρνητικά ήδη από τη γέννηση. Τα παιδιά χωρίς πατέρα έχουν χαμηλότερο βάρος γέννησης και υψηλότερα ποσοστά περιγεννητικής θνησιμότητας. Περιγράφονται, επίσης, μεταγενέστερα υψηλά ποσοστά παχυσαρκίας και ελλιπής αντιμετώπιση συνολικά των νοσημάτων τους. Τα παιδιά και οι μητέρες συχνά είναι ανασφάλιστα, δεν εμβολιάζονται, έχουν κακή στοματική υγιεινή, επιπόλαιη αντιμετώπιση των προβλημάτων υγείας τους. Τα ανάλογα ισχύουν και για τα παιδιά που μεγαλώνουν με παππούδες, σε ιδρύματα ή με θετούς πατέρες.
• Η απουσία πατέρα συνδυάζεται με φτώχεια του παιδιού ή με οικονομική αστάθεια στη διαβίωσή του. Αυτό συνδυάζεται με διαβίωση σε φτωχές συνοικίες, ελλιπή εξοπλισμό κατοικίας, έλλειψη ρεύματος, τηλεπικοινωνιών, κακή ποιότητα ή και έλλειψη τροφής σε σχέση με τους συνομηλίκους τους.
• Ως προς την σεξουαλική δραστηριότητα και τις εφηβικές εγκυμοσύνες, η ζωή χωρίς πατέρα επηρεάζει τόσο τα νέα αγόρια όσο και τα νέα κορίτσια. Η απουσία μέριμνας και επικοινωνίας με τον πατέρα συνδυάζεται με πρώιμη έναρξη σεξουαλικής δραστηριότητας, τόσο για τα αγόρια όσο και για τα κορίτσια, αυξημένο κίνδυνο σεξουαλικής κακοποίησης, παρακινδυνευμένες σεξουαλικές συμπεριφορές, αυξημένα ποσοστά εφηβικής εγκυμοσύνης.
• Η απουσία του πατέρα έχει συνέπειες ακόμη και στην εμμηναρχή των κοριτσιών οποία είναι πρωιμότερη, ενώ νεαρότερη είναι και η ηλικία του γάμου τους. Πολλά κορίτσια είχαν δυσκολία να συνάψουν ώριμες σχέσεις με τους άνδρες αργότερα στη ζωή τους, ενώ άλλες περιέγραφαν τη μεγάλη ανάγκη φροντίδας από έναν άνδρα ως συνέπεια της έλλειψης πατρικής αγάπης και φροντίδας στη παιδική τους ηλικία. Αυτή η ανάγκη τις οδηγούσε συχνά σε συμπεριφορές που τις εξέθεταν σε κίνδυνο εκμετάλλευσης από τους άνδρες.
• Ως προς την αυτοκτονία και τον αυτοκτονικό ιδεασμό, διαπιστώθηκε πως είναι και αυτά συνδεδεμένα με τη φτωχή σχέση με τον πατέρα, την ύπαρξη προστριβών και την απουσία του από το σπίτι.
• Η απουσία του πατέρα έχει και κοινωνικοοικονομικό κόστος. Αυτό αφορά την υποστήριξη της μητέρας και των παιδιών μέσα από προγράμματα ψυχικής και σωματικής υγείας, παροχής τροφής, εκπαίδευσης, προγραμμάτων ασφαλιστικής κάλυψης, επιδομάτων στέγασης, θέρμανσης κλπ., προκειμένου να θεραπευθούν τα κενά που προκύπτουν από την έλλειψή του.
   

Πηγή: Father facts - Fatherhood Research and Practice Network  https://www.frpn.org/file/811/download?token=4758UoZm

Συμπέρασμα από «Μαμά, Μπαμπάς και παιδιά».

Τα παιδιά έχουν ανάγκη τον πατέρα τους. Ο πατέρας ως φυσική παρουσία, ως ανδρικό πρότυπο, ως πάροχος υλικών αγαθών, ως εγγυητής αξιών και σταθερότητας στην οικογένεια, ακόμη και ως σύμβολο έχει μεγάλη βαρύτητα για τα παιδιά. Η παρουσία του είναι αναγκαία και αναντικατάστατη. Η μητέρα, αλλά και όλο το περιβάλλον της οικογένειας έχει καθήκον να υποστηρίξει την παρουσία και το κύρος του πατέρα. Η αξία του δεν βρίσκεται, ούτε προϋποθέτει την τελειότητα, ενώ συγχρόνως αποτελεί εγγύηση για την ολοκληρωμένη ανάπτυξη της προσωπικότητας του παιδιού.

Η ακατανόητη απουσία του πατέρα γεννά πάντα διάφορα σοβαρά ερωτήματα και ερωτηματικά στα παιδιά, δημιουργώντας εντός τους ένα αίσθημα προσωπικής αμφισβήτησης και κενού, συχνά δυσαναπλήρωτο. Δεν είναι μόνο το πρόσωπο, δηλαδή ο πατέρας, που εξαφανίζεται, μαζί με αυτόν χάνεται και ένα σημαντικό κομμάτι της προσωπικής ιστορίας των παιδιών.

Η οποιαδήποτε προσβολή, υποτίμηση ή απαξίωση του πατέρα ως προσώπου ή ως ρόλου, έχει άμεσο και απώτερο καταστροφικό αποτέλεσμα πάνω στα παιδιά μας.