Τί προκαλεί στα παιδιά ένα διαζύγιο;

    

Το διαζύγιο αντικαθιστά τη σταθερότητα με το απρόβλεπτο και δίνει προτεραιότητα στην αυτονομία των ενηλίκων εις βάρος της αίσθησης ασφάλειας και της ευημερίας των παιδιών.

Από τον Josh Wood για το Them Before Us

Πρόσφατα, στις ΗΠΑ έγιναν γνωστά τα αποτελέσματα μελέτης που αφορούσε 5 εκατομμύρια παιδιά διαζευγμένων γονέων, τα οποία παρακολουθούνταν επί 30 χρόνια και τα δεδομένα τους καταγράφονταν. Τα αποτελέσματα της μελέτης στέλνουν   ένα εκκωφαντικό μήνυμα προς τους γονείς και τους υπεύθυνους χάραξης οικογενειακής πολιτικής.

Το διαζύγιο μας έχει από καιρό πουληθεί ως το «δικαίωμα» ενός ενήλικα στην ευτυχία, μια προσωπική ελευθερία την οποία τα παιδιά πρέπει απλώς να αποδεχτούν.

Οι καθησυχαστικοί μύθοι που μας έχουν ταΐσει είναι οι γνωστοί:

• Αν η μαμά ή ο μπαμπάς είναι ευτυχισμένοι, και τα παιδιά θα είναι ευτυχισμένα.
• Τα παιδιά είναι ανθεκτικά.
• Διπλές διακοπές; Διπλά Χριστούγεννα; Ακούγεται σαν κάτι πραγματικά ωραίο!

Αλλά  ιδού η ωμή αλήθεια, υποστηριζόμενη από αδιάσειστα δεδομένα: τα παιδιά πληρώνουν το πιο υψηλό τίμημα κατά την επιδίωξη της ευτυχίας από τους ενήλικες. Η πρωτοποριακή νέα μελέτη ⁽¹⁾  του National Bureau of Economic Research, NBER, (Εθνικό Γραφείο Οικονομικών Ερευνών) που παρακολούθησε πάνω από πέντε εκατομμύρια παιδιά  στις ΗΠΑ για τρεις δεκαετίες, αποκάλυψε συνέπειες που είναι καταστροφικά ξεκάθαρες:

Το διαζύγιο καταστρέφει τις ζωές των παιδιών.

Πόσο κακό είναι;

Τα ακατέργαστα στοιχεία από αυτήν την εκρηκτική έρευνα:

• 63% μεγαλύτερη πιθανότητα εφηβικής εγκυμοσύνης
• 43% μεγαλύτερη πιθανότητα να μπλέξουν με την παρανομία/φυλακή
• 35–55% μεγαλύτερος ο κίνδυνος πρόωρου θανάτου τους
• 9–13% χαμηλότερα εισοδήματα ως ενήλικες
• 40% λιγότερες πιθανότητες να σπουδάσουν

Αυτά δεν είναι απλώς στατιστικά στοιχεία, αλλά βροντοφωνάζουν τα διαλυμένα όνειρα και το χαμένο μέλλον.  Αυτή η ιστορική μελέτη αποτελεί ένα κάλεσμα αφύπνισης, καθώς αποκαλύπτει πώς οι αποφάσεις που βάζουν στο κέντρο τους ενήλικες βλάπτουν συστηματικά την ευημερία των παιδιών, μετατρέποντας την παιδική ηλικία από σταθερό θεμέλιο σε ένα διαλυμένο πεδίο μάχης.

Πώς προκαλείται αυτή τη ζημιά;

Το διαζύγιο δεν είναι μια μεμονωμένη απόφαση. Πυροδοτεί μια καταστροφική αλυσιδωτή αντίδραση στις ζωές των γονέων και των παιδιών:

• Καταρρέουν τα εισοδήματα των νοικοκυριών.
• Ο χωρισμός των γονέων δημιουργεί συναισθηματική και σωματική αποστασιοποίηση.
• Τα παιδιά ξεριζώνονται από το κοινό σπίτι και μετακινούνται σε φτωχότερες γειτονιές.
• Οι νέοι σύντροφοι ή σύζυγοι (θετοί γονείς) και τα νέα οικογενειακά δυναμικά διαταράσσουν τη συναισθηματική και οικογενειακή σταθερότητα των παιδιών.
• Το θεμελιώδες αίσθημα ασφάλειας του παιδιού καταστρέφεται.

Σύμφωνα με την πρωτοποριακή μελέτη του National Bureau of Economic Research, NBER⁽¹⁾,  οι εμφανείς αλλαγές όπως η απώλεια εισοδήματος, η μειωμένη γονική παρουσία και η υποβάθμιση της γειτονιάς εξηγούν έως και το 60% του καταστροφικού αντίκτυπου του διαζυγίου στα παιδιά. Αυτές οι μετρήσιμες απώλειες δεν είναι κάποιες απλές δυσκολίες ή ταλαιπωρίες για το παιδί, αλλά διαταράσσουν βαθιά το αίσθημα ασφάλειας και σταθερότητάς του.

Πως προκύπτει το υπόλοιπο 40% της ζημίας;

Σε αυτό το 40% κρύβεται η βαθύτερη, συχνά αόρατη ζημιά που προκαλείται από  τη συναισθηματική αναταραχή, τα αισθήματα απομόνωσης, τη σύγχυση σχετικά με την ταυτότητα, και η σιωπηλή, επίμονη θλίψη της απώλειας της αίσθησης του «σπιτιού» ως ενός ολοκληρωμένου ασφαλούς καταφυγίου. Αυτές οι ψυχολογικές πληγές, αν και πιο δύσκολο να εκφραστούν ποσοτικά, είναι εξίσου καταστροφικές και διαμορφώνουν τη ζωή των παιδιών με έντονο και συνεχή τρόπο.

Οι επιπτώσεις του διαζυγίου πολλαπλασιάζονται με την πάροδο του χρόνου.

Οι μισοί από όλους τους διαζευγμένους γονείς ξαναπαντρεύονται μέσα στα επόμενα πέντε χρόνια. Αυτό σημαίνει ότι οι θετοί γονείς (και συχνά τα θετά αδέρφια) εισέρχονται στη σκηνή. Κάθε νέα σχεσιακή αναδιαμόρφωση εισάγει περισσότερη αστάθεια, ανάγκη για περισσότερη προσαρμογή, περισσότερο συναισθηματικό κίνδυνο. Αυτές οι μεταβαλλόμενες δυναμικές διαταράσσουν περαιτέρω την αίσθηση του «ανήκειν», της εμπιστοσύνης και της μακροπρόθεσμης ασφάλειας ενός παιδιού. Δεν αλλάζει μόνο ο προσανατολισμός της ζωής τους, αλλά διασπάται συνολικά ο χάρτης του κόσμου τους. Ξαφνικά, τα παιδιά γίνονται μεταφραστές και ερμηνευτές μεταξύ των δύο νοικοκυριών, κολυμπούν στα πελάγη της έντασης και του άγχους των ενηλίκων και προσπαθούν να ξεπεράσουν συναισθηματικές πολυπλοκότητες που δεν ήταν για τις πλάτες τους, ούτε ευθύνονται για αυτές.

Εθελοτυφλούμε στα «δύσκολα» σημεία  

Κάποιοι θα απαντήσουν με αυτό που έχει γίνει πολιτισμικό αντανακλαστικό: «Μια δυστυχισμένη οικογένεια είναι χειρότερη από το διαζύγιο για τα παιδιά».

Αλλά η μελέτη δεν βρήκε στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι το διαζύγιο βοηθά τα παιδιά. Κανένα σημείο δεδομένων δεν υποδηλώνει ότι τα παιδιά ωφελούνται συναισθηματικά ή αναπτυξιακά, από τον χωρισμό των γονιών τους.

Τα δεδομένα δείχνουν στην πραγματικότητα το αντίθετο: όσο μικρότερο είναι ένα παιδί κατά τη στιγμή του διαζυγίου, τόσο χειρότερα είναι τα αποτελέσματα. Όσο νωρίτερα γίνει το ρήγμα, τόσο βαθύτερη είναι η πληγή. Σε αντίθεση με τους ενήλικες, τα παιδιά δεν έχουν λόγο στο αν θα λάβει χώρα ένα διαζύγιο. Δεν το ξεκινούν, δεν ψηφίζουν γι' αυτό και δεν έχουν κανέναν έλεγχο στις αποφάσεις που ακολουθούν. Δεν μπορούν να επιλέξουν πού θα ζήσουν ή πώς θα μοιράζεται ο χρόνος τους μεταξύ των γονέων. Παρ' όλα αυτά, παρά την έλλειψη αυτονομίας, τα παιδιά είναι αυτά που υποφέρουν τις συνέπειες για το υπόλοιπο της ζωής τους.

Το διαζύγιο συχνά παρουσιάζεται για τους ενήλικες ως μια μορφή διαφυγής, ένας τρόπος να αφήσουν πίσω τους τη σύγκρουση ή τη δυσαρέσκεια και να ξεκινήσουν από την αρχή. Για τα παιδιά, ωστόσο, δεν είναι διαφυγή. Συχνά είναι μόνο η αρχή. Μια έκρηξη που θρυμματίζει τον οικείο κόσμο τους. Είναι μια κατάρρευση της ζωής που κάποτε γνώριζαν και έχει ως αποτέλεσμα ένα τραύμα που είναι συγχρόνως ψηλαφητό και διαρκές.

Τι γίνεται στις περιπτώσεις μοιχείας και κακοποίησης;

Αναγνωρίζουμε ότι υπάρχουν σοβαροί ηθικοί λόγοι και δύσκολες καταστάσεις για τους οποίους ένας γάμος μπορεί να διαλυθεί, ειδικά όταν διακυβεύεται η ασφάλεια και η ευημερία των παιδιών. Οι καταστάσεις αυτές που αφορούν μοιχεία, εγκατάλειψη, εθισμό σε ουσίες ή κακοποίηση, συνιστούν βασικές μορφές προδοσίας της συζυγικής συνεργασίας και συχνά δημιουργούν ένα περιβάλλον κινδύνου, αστάθειας ή παραμέλησης. Σε τέτοιες περιπτώσεις, ο δεσμός έχει ήδη διαλυθεί από τις ενέργειες του ενός συζύγου και το διαζύγιο μπορεί να γίνει ένα απαραίτητο μέσο προστασίας των παιδιών από τη συνεχιζόμενη βλάβη.

Και παρά το ότι θέλουμε να προστατεύσουμε τα παιδιά και να κρατήσουμε την ενότητα του γάμου,  είναι επίσης λογικό ότι δεν μπορεί να αναμένεται από τον/την πιστό σύζυγο να υπομένει τη συνεχή κακοποίηση και προδοσία. Σε αυτές τις περιπτώσεις χρειάζεται προσεκτική αξιολόγηση και καθοδήγηση για να εκτιμηθεί η ένταση και η έκταση του προβλήματος, οι πιθανές διέξοδοι, και οι αναμενόμενες συνέπειες σε κάθε βήμα. Η βοήθεια θα δοθεί από άτομα που διαθέτουν εμπειρία πνευματικής και οικογενειακής καθοδήγησης.

Ωστόσο, η συντριπτική πλειοψηφία των διαζυγίων δεν πηγάζει από επικίνδυνες περιπτώσεις ούτε από καταστάσεις υψηλής σύγκρουσης. Τα περισσότερα είναι διαζύγια χαμηλής σύγκρουσης. Συνήθως ένα άτομο απλώς θέλει να φύγει για να «βρει τον εαυτό του». Ένας άντρας μπορεί να μην είναι πια ερωτευμένος με τη σύζυγό του αλλά να έχει ερωτευτεί μία συνάδελφο. Μια γυναίκα μπορεί να νιώθει ότι δεν εκτιμάται, να κατακλύζεται από το ψυχικό και συναισθηματικό φόρτο της διαχείρισης του σπιτιού και των παιδιών, και να λαχταρά να ανακτήσει την ελευθερία των είκοσι χρόνων της. Τα ζευγάρια μπορεί ακόμη να διαφωνούν για το σεξ, τα οικονομικά ή τους συγγενείς, τα πεθερικά, και να καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι ο χωρισμός προσφέρει έναν καλύτερο δρόμο προς την προσωπική ευτυχία του καθενός.

Και τα Ελληνικά δεδομένα⁽²⁾ για τα διαζύγια είναι ανάλογα. Τα διαζύγια πληθαίνουν σε αριθμό, σε ποσοστό επί των γάμων και είναι -όπως και στο εξωτερικό- συναινετικά στη πλειοψηφία τους. Το 2023, τα διαζύγια ανήλθαν σε 15.114, παρουσιάζοντας αύξηση κατά 4,4% σε σχέση με το 2022 (14.477 διαζύγια). Αναφορικά με τον τύπο διαζυγίου, οκτώ στα δέκα διαζύγια που εκδόθηκαν την τελευταία πενταετία είναι συναινετικά. Το 2023, εκδόθηκαν 12.214 συναινετικά (80,8%) και 2.044 κατ’ αντιδικία διαζύγια (13,5%), ενώ για 856 διαζύγια (5,7%) δεν δηλώθηκε ο τύπος διαζυγίου. Η αναλογία διαζυγίων ανά 100 γάμους ήταν 37,5 το 2023, από 33,4 το 2022, από 34,2 το 2021, από 41,2 το 2020 και από 32,1 το 2019.

Σε αυτές, τις συνήθεις περιπτώσεις των διαζυγίων χαμηλών συγκρούσεων, τα παιδιά δεν σώζονται από κάποια βιαιότητα, ακόμη και αν ο χωρισμός παρέχει στους γονείς προσωρινή συναισθηματική ανακούφιση ή μια αίσθηση ελευθερίας. Αντίθετα, στερεί από τα παιδιά τη σταθερότητα και την ασφάλεια της οικογενειακής τους μονάδας, κάτι που έχουν μεγάλη ανάγκη. Διακόπτει τον δεσμό μεταξύ των δύο ανθρώπων που υποτίθεται ότι ήταν η πιο αξιόπιστες και σταθερές παρουσίες στη ζωή ενός παιδιού. Το διαζύγιο αντικαθιστά τη σταθερότητα με το απρόοπτο, και δίνει προτεραιότητα στην αυτονομία των ενηλίκων εις βάρος της αίσθησης ασφάλειας και ευημερίας του παιδιού.

Πως θα βοηθήσουμε να πάνε μπροστά τα παιδιά;  

Αν ενδιαφέρεστε για τα παιδιά πρέπει να νοιάζεστε και για τις συνέπειες του διαζυγίου. Δεν πρόκειται απλώς για μια ιδιωτική απόφαση μεταξύ ενηλίκων. Είναι μια πολύπλοκα επεκτεινόμενη νέα πραγματικότητα που αναδιαμορφώνει ολόκληρο τον κόσμο ενός παιδιού. Η έρευνα καταλήγει σε σαφή συμπεράσματα: το διαζύγιο αφήνει μόνιμες πληγές. Μειώνει τις πιθανότητες των παιδιών να ευτυχήσουν και αποδυναμώνει την ίδια τη δομή που έχει  προορισμό να τα προστατεύσει. Τα παιδιά έχουν δικαίωμα σε ένα σταθερό σπίτι και στην καθημερινή παρουσία τόσο της μητέρας όσο και του πατέρα τους.

Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να απορρίψουμε μια κουλτούρα που αντιμετωπίζει τον γάμο ως σχέση «μιας χρήσης» και να αποδεχθούμε μια κουλτούρα που αντιμετωπίζει την οικογένεια ως ιερή. Όταν υψώνουμε την επιθυμία των ενηλίκων πάνω από την ανάγκη ενός παιδιού, ανταλλάσσουμε τη βραχυπρόθεσμη δική μας ανακούφιση με τη  μακροπρόθεσμη βλάβη των παιδιών μας. Αλλά όταν αγωνιζόμαστε για τη σταθερότητα του γάμου (για τα παιδιά μας και όχι μόνο για εμάς) θέτουμε τα θεμέλια για ένα καλύτερο μέλλον. Ένα μέλλον όπου τα παιδιά μεγαλώνουν ασφαλή, πατάνε γερά στα πόδια τους και είναι ελεύθερα να αναπτυχθούν.

Ας γίνουμε η γενιά που θα σταματήσει να θυσιάζει παιδιά στο βωμό της ευτυχίας των ενηλίκων.

Παραπομπές:

1. https://substack.com/redirect/e68747b3-e311-4347-9c8b-2706730ac727?j=eyJ1IjoiMjQ3bGRjInccoytkTuh-5ReF029xHV_RgGpB7fGwbHw-IK4oe3Wok
2. https://www.ertnews.gr/eidiseis/ellada/mikrainei-xrono-me-to-xrono-i-ellada-perissoteroi-oi-thanatoi-apo-tis-genniseis-ayksanontai-symfona-symviosis-kai-diazygia/

  

Πηγή: thembeforeus