Τα αποτελέσματα από τα πειράματα προβληματίζουν…
Από το «Μαμά Μπαμπάς και Παιδιά»
Στην Τρίτη Διεθνή Σύνοδο Κορυφής για την επεξεργασία του Ανθρώπινου Γονιδιώματος, που πραγματοποιήθηκε τον Μάρτιο του 2023 στο Ινστιτούτο Francis Crick στο Λονδίνο, ο Ιάπωνας ερευνητής Katsuhiko Hayashi άφησε άναυδους τους συμμετέχοντες όταν εξήγησε πώς είχε αναπαράγει με επιτυχία ποντίκια από δύο αρσενικούς γονείς (1,2), χρησιμοποιώντας το σπερματοζωάριο του ενός γονέα και ωάριο που έλαβε από βλαστοκύτταρα του άλλου. Τώρα όμως το ωάριο μπορεί να ληφθεί και από ένα σπερματοζωάριο του άλλου αρσενικού ποντικιού και κατόπιν να γονιμοποιηθεί κανονικά….
Ωάρια από αρσενικά βλαστοκύτταρα
Ο Hayashi είχε αναπτύξει μια πολύπλοκη και πολύ εξελιγμένη διαδικασία για τη μετατροπή αρσενικών πολυδύναμων εμβρυϊκών βλαστοκυττάρων σε θηλυκά καταφέρνοντας να λάβει ωάρια από ένα αρσενικό ποντίκι.
Εν ολίγοις, ο Hayashi εκμεταλλεύτηκε ένα πολύ σπάνιο γεγονός που συνέβη κατά τη διατήρηση των βάστοκυττάρων στη κυτταροκαλλιέργεια, δηλ. την αυθόρμητη απώλεια του χρωμοσώματος Υ. Κατόπιν διέσωσε αυτά τα κύτταρα και προώθησε πειραματικά τον διπλασιασμό του χρωμοσώματος Χ. Με αυτόν τον τρόπο, μπόρεσε να μετατρέψει ένα αρσενικό βλαστοκύτταρο (XY) σε θηλυκό βλαστοκύτταρο (XX). Από τα τελευταία πήρε κάποια κύτταρα τα οποία οδήγησε σε διαφοροποίηση προς ωοθηκικά κύτταρα προκειμένου να ληφθούν ωάρια (τα οποία προέρχονταν από αρσενικά κύτταρα!)
Αυτά τα ωάρια μπόρεσαν να χρησιμοποιηθούν για εξωσωματική γονιμοποίηση (IVF) με σπέρμα από ένα άλλο αρσενικό ποντίκι, για να ληφθούν έμβρυα, τα οποία κυοφορήθηκαν σε ένα θηλυκό ποντίκι και δημιούργησαν φυσιολογικά, γόνιμα ποντίκια, των οποίων ο πατέρας και η μητέρα ήταν δύο αρσενικά ποντίκια. Και άνοιξαν ακόμη και την πόρτα για την απόκτηση ποντικών των οποίων ο πατέρας και η μητέρα θα είναι το ίδιο άτομο, ένα αρσενικό ποντίκι, το οποίο θα παρείχε κανονικά το σπέρμα αλλά τώρα μπορεί να δώσει και ωάρια που λαμβάνονται μέσω βιολογικών τεχνικών, π.χ από κύτταρα από το δέρμα του που γίνονται βλαστοκύτταρα, κλπ. Μπορούν τότε να δημιουργηθούν έμβρυα μέσω εξωσωματικής γονιμοποίησης, εκμεταλλευόμενοι το γεγονός ότι τα ποντίκια αντέχουν εκ φύσεως στην ενδογαμία/αιμομιξία που συνοδεύει αυτή τη διαδικασία. Τα αποσβολωτικά του ευρήματα δημοσιεύθηκαν στο περιοδικό Nature (3) λίγες εβδομάδες αργότερα.
Ωάριο από σπερματοζωάριο
Σχεδόν δύο χρόνια αργότερα, μια ομάδα Κινέζων ερευνητών - με επικεφαλής τους Zhi-kun Li, Wei Li και Qi Zhou της Κινεζικής Ακαδημίας Επιστημών - σόκαρε για άλλη μια φορά τον τομέα της γενετικής με μια παρόμοια διαδικασία.
Αυτοί οι επιστήμονες βρήκαν έναν εντελώς διαφορετικό τρόπο για να επιτύχουν το ίδιο αποτέλεσμα, την απόκτηση τέκνων από δύο άρρενα άτομα. Παρήγαγαν ένα μωρό ποντίκι από δύο αρσενικά, τα οποία έδωσαν τα δύο σπερματοζωάρια, χωρίς μητρική βιολογική παρέμβαση, πέρα από το ότι χρησιμοποίησαν ένα θηλυκό ποντίκι ως «παρένθετη μήτρα» για να κυοφορήσει τα έμβρυα που δημιουργήθηκαν. Τα αποτελέσματά τους δημοσιεύθηκαν στο περιοδικό Cell Stem Cell (4) τον Μάρτιο του 2025
Για να πραγματοποιηθεί αυτή η νέα διαδικασία, που αναπτύχθηκε από τον Li και τους συνεργάτες του, απαιτήθηκε καταστολή ενός συστήματος γονιδιακού ελέγχου των θηλαστικών που ονομάζεται genetic imprinting (5), το οποίο εμποδίζει την δημιουργία βιώσιμων εμβρύων θηλαστικών από συνδυασμό δύο γαμετών του ίδιου φύλου (από δύο σπερματοζωάρια ή δύο ωάρια). Αυτά τα έμβρυα δεν μπορούν να επιβιώσουν φυσικά, καθώς στα θηλαστικά κάθε έμβρυο πρέπει να προέρχεται από έναν αρσενικό γαμέτη (σπερματοζωάριο) και έναν θηλυκό γαμέτη (ωάριο).
Ο λόγος για αυτό είναι ότι ορισμένα γονίδια εκφράζονται μόνο εάν κληρονομούνται από τη μητέρα, ενώ άλλα πρέπει να κληρονομηθούν από τον πατέρα. Και όλα αυτά τα γονίδια είναι απαραίτητα για την επιβίωση.
Η εξαιρετικά πολύπλοκη διαδικασία των Κινέζων ερευνητών καταφέρνει να μετατρέψει, μέσα από πολλά βήματα, ένα σπερματοζωάριο σε ένα κύτταρο που συμπεριφέρεται σαν ωάριο. Το πέτυχαν αυτό απενεργοποιώντας όπως είπαμε το εμπόδιο του genetic imprinting*, το οποίο είναι παρόν σε είκοσι σημεία του γονιδιώματος, κάνοντας επεξεργασία των γονιδίων με εργαλεία CRISPR. Το προκύπτον εκ του σπερματοζωαρίου κύτταρο (τώρα με τα γενετικά χαρακτηριστικά ενός ωαρίου) μπορεί να συνδυαστεί με ένα άλλο σπερματοζωάριο για να δημιουργήσει ένα βιώσιμο έμβρυο ποντικού. Αυτό το έμβρυο κυοφορείται από ένα ποντίκι, οπότε τα ποντίκια που γεννιούνται προέρχονται από δύο σπερματοζωάρια, από δύο πατέρες, χωρίς τη γενετική εμπλοκή ωαρίων ή μητέρας.
Τα ποντίκια των Κινέζων έχουν προβληματική υγεία
Η τελευταία διαδικασία δεν είναι χωρίς προβλήματα. Όπως αναγνωρίζουν οι συγγραφείς της μελέτης, τα ποντίκια που δημιουργούνται με αυτή τη διαδικασία δεν είναι γόνιμα και μπορούν να αναπαραχθούν μόνο μέσω κλωνοποίησης.
Επιπλέον, περισσότερα από τα μισά ποντίκια που γεννιούνται από δύο πατέρες είτε δεν επιβιώνουν, είτε πεθαίνουν μικρά, είτε δεν αναπτύσσονται σωστά, είτε δεν ενηλικιώνονται.
Σε μια προηγούμενη μελέτη του 2018, η ίδια ερευνητική ομάδα είχε δείξει ότι τα ποντίκια που γεννιούνται από δύο μητέρες ήταν γόνιμα και επιβίωσαν περισσότερο από εκείνα που γεννιούνται από δύο πατέρες, τα οποία πέθαναν όλα λίγο μετά τη γέννηση. Στη νέα τους μελέτη τα αποτελέσματα έχουν βελτιωθεί, αν και μόνο εν μέρει.
Θα μπορούσαμε να εφαρμόσουμε αυτήν την τεχνική στους ανθρώπους;
Αν και αυτές οι πειραματικές μελέτες διεξήχθησαν σε ποντίκια, εγείρουν το ερώτημα εάν τέτοιες διαδικασίες θα μπορούσαν ποτέ να δημιουργήσουν με ασφάλεια ανθρώπινα έμβρυα, δηλαδή ανθρώπους και τι αντίκτυπο θα είχε αυτό.
Αυτό δεν είναι ακόμη δυνατό, αλλά εάν πραγματοποιηθεί αναμένεται να αποτελέσει επανάσταση στις θεραπείες γονιμότητας. Για παράδειγμα, τα αρσενικά ομόφυλα ζευγάρια θα μπορούσαν να είναι και οι δύο οι βιολογικοί γονείς των παιδιών τους - ο ένας θα παρείχε σπέρμα και ο άλλος θα παρείχε είτε σπέρμα είτε πολυδύναμα βλαστοκύτταρα, τα οποία, ακολουθώντας οποιαδήποτε από τις δύο διαδικασίες (αυτή των Ιαπώνων ή των Κινέζων ερευνητών), θα παρήγαγαν ωάρια που θα μπορούσαν να γονιμοποιηθούν in vitro και να κυοφορηθούν από μια γυναίκα μέσω παρένθετης μητρότητας. Η παρένθετη μητρότητα είναι παράνομη σε μεγάλο μέρος της ΕΕ, αλλά επιτρέπεται σε άλλες χώρες.
Ομοίως, ένα θηλυκό ομόφυλο ζευγάρι θα μπορούσε επίσης να έχει βιολογικά παιδιά, όπου η μία συνεισφέρει ωάρια και η άλλη πολυδύναμα βλαστοκύτταρα που καταλήγουν να παράγουν σπέρμα. Οποιαδήποτε από τις δύο γυναίκες θα μπορούσε να κυοφορήσει το έμβρυο που προκύπτει, και τα παιδιά που θα γεννηθούν θα είναι τα βιολογικά παιδιά και των δύο μητέρων.
Προς το παρόν, οι ανθρώπινες εφαρμογές παραμένουν στη σφαίρα της επιστημονικής φαντασίας. Τα ποντίκια έχουν διαπιστωμένα προβληματικό μέλλον, πολύ περισσότερο αυτό θα ισχύσει στον άνθρωπο. Ωστόσο υποθέτουμε ότι όλες αυτές οι διαδικασίες θα εξελιχθούν, οπότε ίσως κάποια μέρα φτάσουμε στο σημείο να είναι προσβάσιμες στις κλινικές γονιμότητας. Οπότε οφείλουμε να σκεφτούμε πώς θα διαχειριστούμε αυτές τις τεχνικές.
Αυτές οι επιλογές δεν είναι προς το συμφέρον των παιδιών
Η διαδικασίες που περιγράφηκαν δεν μπορούν να γίνουν αποδεκτές. Η εξωσωματική από μόνη της είναι μια βαθιά προβληματική διαδικασία, καθώς καταστρέφει πολύ περισσότερα παιδιά από αυτά που επιτρέπει να γεννηθούν. Η προβληματική της φύση φανερώνεται ακόμη περισσότερο στην περίπτωση της ομόφυλης γονεϊκότητας, όπου εμπλέκονται και οι δότες γενετικού υλικού, οι παρένθετες μητέρες, δοσοληψίες, ενώ έρχονται στη ζωή παιδιά προορισμένα να ζήσουν μακριά από τον ένα γονέα τους, και χωρίς γονέα του ενός φύλου.
Εάν τα ανωτέρω εφαρμοστούν στον άνθρωπο, θα εκβιαστεί η εργαστηριακή ομόφυλη «συνεύρεση» δύο κυττάρων που στερούνται τις φυσικές προδιαγραφές, στο βωμό της εξίσωσης της ομόφυλης με την ετερόφυλη σχέση. Τότε πλέον θα καταστρατηγούνται συνολικά οι νόμοι της φύσης, ο νόμος του Θεού για τη δημιουργία, τα δικαιώματα των παιδιών, και το χειρότερο θα δημιουργούνται θνησιγενή, στείρα, μειονεκτικά και μελλοθάνατα έμβρυα. Τα παιδιά που έρχονται στο κόσμο είναι εικόνες Θεού και σε κάθε περίπτωση αξίζουν το σεβασμό. Ωστόσο η απόκτησή τους μέσα από αφύσικες, περίπλοκες διαδικασίες, γεμάτες επικίνδυνες γενετικές παρεμβάσεις και πειραματισμούς, καθώς και το μέλλον που τους επιφυλάσσεται, μάλλον δεν προδιαγράφουν την ευτυχία τους αλλά συνιστούν κακοποίηση και προσβολή τους.
* Genetic ή Genomic Imprinting: Η γονιδιωματική αποτύπωση είναι η διαδικασία κατά την οποία σε ένα άτομο εκφράζεται μόνο το ένα αντίγραφο ενός γονιδίου (είτε από τη μητέρα είτε από τον πατέρα του), ενώ το άλλο αντίγραφο καταστέλλεται. Σε αντίθεση με τις γονιδιωματικές μεταλλάξεις που μπορούν να επηρεάσουν την ικανότητα έκφρασης των κληρονομικών γονιδίων, η γονιδιωματική αποτύπωση δεν επηρεάζει την ίδια την αλληλουχία του DNA. Αντίθετα, η γονιδιακή έκφραση καταστέλλεται με την επιγενετική προσθήκη χημικών αλληλουχιών στο DNA κατά τη διάρκεια του σχηματισμού του ωαρίου ή του σπερματοζωαρίου. Οι επιγενετικές αλληλουχίες στα κατεσταλμένα γονίδια συνήθως παραμένουν στη θέση τους για όλη τη ζωή του ατόμου.
Παραπομπές:
- https://theconversation.com/how-to-reproduce-with-two-fathers-and-no-biological-mother-248623
- https://sciencemediacentre.es/en/mouse-two-male-progenitors-reach-adulthood-created
- https://www.nature.com/articles/s41586-023-05834-x
- https://www.cell.com/cell-stem-cell/fulltext/S1934-5909(25)00005-0
- https://www.genome.gov/genetics-glossary/Genetic-Imprinting