Διαζύγιο. Πώς καταστρέφει τις ενδοοικογενειακές σχέσεις.

         

Για να μην αγωνιστούν θυσιαστικά οι ενήλικες βάζουν σε τεράστιες δυσκολίες τα παιδιά τους

Από το «Μαμά, Μπαμπάς και Παιδιά»

Η Ελληνική πραγματικότητα στο θέμα του διαζυγίου δεν είναι καλή. Σύμφωνα με τα στοιχεία*, τα διαζύγια στην Ελλάδα ανήλθαν στο 2022 σε 14.477, παρουσιάζοντας αύξηση 4% σε σχέση με το 2021 (13.921διαζύγια). Αναφορικά με τον τύπο διαζυγίου, 8 στα 10 διαζύγια που εκδόθηκαν την τελευταία πενταετία είναι συναινετικά. Οι περισσότερες αποφάσεις διαζυγίων αφορούν σε άτομα ηλικίας 40-44 ετών και ακολουθούν τα άτομα ηλικίας 45- 49 ετών. Το 65,6% των διαζυγίων που εκδόθηκαν το 2022 αφορά σε γάμους που διήρκησαν 10 και πλέον έτη (9.500 διαζύγια). Η αναλογία διαζυγίων ανά 100 γάμους ήταν 32,8 το 2018, 32,1 το 2019, 41,2 το 2020, 34,2 το 2021 και  33,4 το 2022. Στους περισσότερους από τους διαλυμένους γάμους υπάρχουν και παιδιά. Βαριές κατηγορίες και επιχειρήματα όπως «τα παιδιά το ξεπερνούν» ή «θα καταλάβουν» ή «χωρίσαμε πολιτισμένα» ή «έχω τους γονείς/περιουσία μου» και «δεν τον/την έχω ανάγκη», είναι επιπολαιότητες που λέγονται στρουθοκαμηλίζοντας απέναντι στα δύσκολα που έρχονται…

Ας δούμε, την καταγεγραμμένη εμπειρία**, όλο το φάσμα των ενδοοικογενειακών σχέσεων και ισορροπιών μετά το διαζύγιο, ώστε να ερμηνεύσουμε τη ζημία που εκείνο προκαλεί στη προσωπικότητα και τη ψυχική ισορροπία των παιδιών.

1. Διαζύγιο και Σχέσεις Γονέων-Παιδιού

Όταν οι γονείς χωρίζουν ο ένας τον άλλον, συμβαίνει και ένα άλλο είδος διαζυγίου, αυτό μεταξύ των ίδιων και των παιδιών τους. Το πρωταρχικό αποτέλεσμα του διαζυγίου (και της γονεϊκής σύγκρουσης που προηγείται του διαζυγίου) είναι η έκπτωση της σχέσης μεταξύ γονέα και παιδιού. ⁽¹⁾ Αμέσως μετά το διαζύγιο, οι περισσότεροι γονείς έχουν δύο είδη προβλημάτων: την προσαρμογή τους στις δικές τους ψυχολογικές συγκρούσεις και στον νέο τους ρόλο ως διαζευγμένου γονέα. Το άγχος του διαζυγίου τείνει να αποδυναμώσει, ακόμη και να βλάψει τη σχέση γονέα-παιδιού, κυρίως τις διαζευγμένες μητέρες.⁽²⁾

1.1 Υποστήριξη

Τα παιδιά χωρισμένων γονέων βαθμολόγησαν την υποστήριξη που έλαβαν από το σπίτι τους πολύ χαμηλότερα από τα παιδιά των ακεραίων σπιτιών, ⁽³⁾ και αυτές οι αρνητικές αξιολογήσεις γίνονται πιο έντονες όταν τα παιδιά πηγαίνουν στο Γυμνάσιο/Λύκειο ⁽⁴⁾ και το Πανεπιστήμιο.⁽⁵⁾

Τα παιδιά σε διαζευγμένες οικογένειες παίρνουν λιγότερη συναισθηματική υποστήριξη, οικονομική βοήθεια και πρακτική βοήθεια από τους γονείς τους.⁽⁶⁾ Στα διαζευγμένα σπίτια υπάρχει μειωμένη λεκτική επικοινωνία, μειωμένη υπερηφάνεια για την οικογένεια, στοργή και υποστήριξη των ακαδημαϊκών στόχων, ενθάρρυνση της κοινωνικής ωριμότητας και ζεστασιά προς τα παιδιά . Υπάρχουν ακόμη λιγότερα παιγνίδια και αύξηση της σωματικής τιμωρίας.⁽⁷⁾ Αν και ορισμένες μελέτες δείχνουν ότι το ίδιο το διαζύγιο των γονέων μπορεί να μην επηρεάζει τη γονεϊκή μέριμνα, ⁽⁸⁾ συχνά όμως οδηγεί σε ανησυχία, εξάντληση και στρες τους γονείς. Αυτοί οι παράγοντες επηρεάζουν τόσο τη γονεϊκή μέριμνα όσο και τον γονεϊκό έλεγχο.⁽⁹⁾ Έτσι, το διαζύγιο και ο χωρισμός έχουν ως αποτέλεσμα λιγότερη φροντίδα και πιο υπερπροστατευτική ανατροφή των παιδιών κατά την εφηβεία.⁽¹⁰⁾

1.2 Εμπιστοσύνη

Αν και η ικανότητα του παιδιού να εμπιστεύεται τους γονείς, τους στενούς φίλους και των  άλλους «συνδέεται στενά με τις θετικές σχέσεις γονέων-εφήβων ανεξάρτητα από το διαζύγιο των γονέων», ⁽¹¹⁾ ωστόσο το διαζύγιο κάνει πιο δύσκολο για τα παιδιά να εμπιστεύονται τους γονείς τους, ⁽¹²⁾ ενώ « η μείωση της εγγύτητας της σχέσης γονέα-παιδιού, οι συζυγικές διαφωνίες και ο χωρισμός επηρεάζουν σε μεγάλο ποσοστό τη ψυχολογική υγεία των παιδιών στην ενήλικη ζωή». ⁽¹³⁾

1.3 Πρόωρη Αναχώρηση Παιδιού από το Σπίτι

Τα παιδιά χωρισμένων γονέων απομακρύνονται από τις οικογένειες της καταγωγής τους σε μεγαλύτερη αναλογία ⁽¹⁴⁾ και νωρίτερα ⁽¹⁵⁾ σε σχέση με τα παιδιά ακεραίων γάμων λόγω των χαμηλών επιπέδων οικογενειακής συνοχής και αρμονίας. ⁽¹⁶⁾ Όσο μεγαλύτερη είναι η δυστυχία του γάμου των γονιών τους, τόσο νωρίτερα φεύγουν τα παιδιά από το σπίτι για να παντρευτούν, να συγκατοικήσουν ή να ζήσουν μόνα τους. ⁽¹⁷⁾ Μερικά παιδιά που ζουν τα προβλήματα του γάμου των γονέων τους ενώ αυτά είναι στην εφηβεία, μπορεί να φύγουν από το σπίτι «σε τόσο μικρές ηλικίες που αυτό να μοιάζει με εξαφάνιση του παιδιού».⁽¹⁸⁾

Σε σύγκριση με τα παιδιά που ζουν σε ανέπαφες οικογένειες με δύο γονείς, τα παιδιά που δραπέτευσαν έχοντας «θετούς» γονείς έχουν 70 % των πιθανότητες να επιστρέψουν στο σπίτι. ⁽¹⁹⁾ Τα θετά παιδιά έχουν πάνω από 20% περισσότερες πιθανότητες να φύγουν από το σπίτι νωρίτερα. ⁽²⁰⁾ Σύμφωνα με τους Frances K. Goldscheider και Calvin Goldscheider, «τα παιδιά των οποίων οι οικογένειες απέκτησαν «θετό» γονιό (γονέα από δεύτερο γάμο) ενώ αυτά ήταν έφηβοι…αυξάνουν τις πιθανότητες να φύγουν από το σπίτι για να παντρευτούν κατά περίπου 100%».⁽²¹⁾

1.4 Σχετικά δημογραφικά στοιχεία που αφορούν στις ΗΠΑ

Σύμφωνα με την Εθνική Έρευνα για την Παιδική Υγεία, (National Survey of Children’s Health) ,τα παιδιά που ζουν και με τους δύο βιολογικούς τους γονείς ή με δύο γονείς που τα υιοθέτησαν και έχουν σταθερό γάμο, έχουν υψηλότερη βαθμολογία στην κλίμακα θετικής γονεϊκής σχέσης (50,7) από τα παιδιά που ζουν με βιολογικό γονέα και θετό γονέα (48,0), μονογονεϊκές οικογένειες με μητέρες μόνο (49,7), ή άλλες οικογενειακές διαμορφώσεις (47.9), όπως μόνο με τον πατέρα τους ή με ανάδοχους γονείς.⁽²²⁾

Η ίδια έρευνα σχετικά με το θέμα της φυγής από το σπίτι,  δείχνει ότι από τα παιδιά Γυμνασίου/Λυκείου που ζουν με τους παντρεμένους βιολογικούς γονείς τους φεύγει από το σπίτι το 6,3% , αν ζουν με θετούς γονείς φεύγει το 11,9% , με βιολογικούς γονείς που συγκατοικούν φεύγει το 8,6%, εάν ζουν με έναν βιολογικό και άλλο συγκατοικούντα γονέα φεύγει 10,9% των παιδιών, ενώ από διαζευγμένα σπίτια το 10,5% των νέων και από τα ουδέποτε παντρεμένα σπίτια το 11,1% των εφήβων.⁽²³⁾

1.4.1 Διαζύγιο και Σχέσεις μητέρας-παιδιού

Τα παιδιά χωρισμένων μητέρων έχουν φτωχότερο και λιγότερο ενθαρρυντικό περιβάλλον στο σπίτι. Επιπλέον, οι διαζευγμένες μητέρες, έστω και αν έχουν τις καλύτερες προθέσεις,  είναι λιγότερο ικανές από τις παντρεμένες μητέρες να παρέχουν συναισθηματική υποστήριξη στα παιδιά τους. ⁽²⁴⁾ Το διαζύγιο προκαλεί επίσης μια ελαφρά πτώση στην εμπιστοσύνη των παιδιών προς τις μητέρες τους, όταν συμβεί μεταξύ της γέννησης και της ηλικίας των τεσσάρων ετών. Ωστόσο, εάν ελεγχθεί και η ποιότητα της σχέσης γονέα-παιδιού, αυτό το αποτέλεσμα εξαφανίζεται.⁽²⁵⁾ Σε σύγκριση με τις συνεχώς παντρεμένες μητέρες, οι διαζευγμένες μητέρες τείνουν να είναι λιγότερο στοργικές και επικοινωνιακές με τα παιδιά τους και να ασκούν πιο σκληρή -αλλά και ασυνεπή πειθαρχία, ειδικά κατά τον πρώτο χρόνο μετά το διαζύγιο.⁽²⁶⁾

Οι διαζευγμένες μητέρες έχουν ιδιαίτερα προβλήματα με τους γιους τους, αν και αυτή η σχέση τους πιθανότατα θα βελτιωθεί μέσα σε δύο χρόνια από το διαζύγιο,⁽²⁷⁾ ακόμα κι αν, όπως συμβαίνει συχνά, τα προβλήματα πειθαρχίας επιμένουν έως και έξι χρόνια μετά το διαζύγιο.⁽²⁸⁾

1.4.2 Διαζύγιο και Σχέσεις Πατέρα-Παιδιού

Οι πατέρες, και ειδικά οι πατέρες που δεν έχουν την επιμέλεια, δεν έχουν καλή σχέση με τα παιδιά τους. Τα παιδιά από διαζευγμένες οικογένειες παίρνουν λιγότερη συναισθηματική υποστήριξη από τους πατέρες τους σε σχέση με τα παιδιά από άθικτες οικογένειες.⁽²⁹⁾ Οι χωρισμένοι πατέρες φροντίζουν λιγότερο,⁽³⁰⁾ και είναι πιο πιθανό να απομακρυνθούν από τα μικρότερα παιδιά εάν τους αρνηθούν τη νόμιμη επιμέλεια κατά τη στιγμή του διαζυγίου.⁽³¹⁾

3.1 Επικοινωνία

Το διαζύγιο οδηγεί σε μείωση της συχνότητας και της ποιότητας των επαφών και των σχέσεων γονέα-παιδιού,⁽³²⁾ και κάνει δύσκολο για τους μη οικιακούς γονείς, το 90% των οποίων είναι πατέρες, να διατηρήσουν στενούς δεσμούς με τα παιδιά τους.⁽³³⁾ Για παράδειγμα, τα παιδιά ξοδεύουν πολύ περισσότερες νύχτες με τη μητέρα τους παρά με τον πατέρα τους.⁽³⁴⁾ Σχεδόν το 50% των παιδιών σε μια μελέτη ανέφεραν ότι δεν είδαν τον πατέρα τους (που δεν κατοικούσε μαζί τους), τον περασμένο χρόνο και ο μικρός αριθμός που είχε διανυκτερεύσει πρόσφατα στην κατοικία του πατέρα, το έκανε για μια ειδική επίσκεψη, όχι ως μέρος μιας τακτικής ρουτίνας.⁽³⁵⁾ Μια ανάλυση της Εθνικής Έρευνας για οικογένειες και νοικοκυριά, ⁽³⁶⁾ διαπίστωσε ότι περίπου ένας στους πέντε διαζευγμένους πατέρες δεν είχε δει τα παιδιά του τον περασμένο χρόνο και λιγότεροι από τους μισούς πατέρες βλέπουν τα παιδιά τους περισσότερες από μερικές φορές το χρόνο.⁽³⁷⁾ Μέχρι την εφηβεία (μεταξύ 12 και 16 ετών), λιγότερα από τα μισά παιδιά που ζούσαν με χωρισμένες, διαζευγμένες ή ξαναπαντρεμένες μητέρες είχαν δει τον πατέρα τους, έστω και μία φορά για πάνω από ένα χρόνο, και μόνο ένα στα έξι έβλεπε τους πατεράδες του μια φορά την εβδομάδα.⁽³⁸⁾ Οι πατέρες που έχουν βρει νέες συντρόφους έχουν επίσης λιγότερη επαφή με τα ενήλικα παιδιά από τον αρχικό τους γάμο.⁽³⁹⁾

Η επαφή με τον πατέρα μειώνεται με την πάροδο του χρόνου μετά το διαζύγιο, αν και αυτό είναι λιγότερο έντονο όσο μεγαλύτερο είναι το παιδί τη στιγμή του διαζυγίου.⁽⁴⁰⁾ Οι κόρες χωρισμένων γονέων είχαν 38% λιγότερες πιθανότητες από τις συνομήλικές τους σε άθικτες οικογένειες να έχουν συχνή επαφή με τους πατέρες τους, και οι γιοι χωρισμένων γονέων ήταν 20% λιγότερο πιθανό να έχουν συχνή επικοινωνία με αυτόν. ⁽⁴¹⁾ Οι πατέρες που βρίσκουν καινούργια σύντροφο έχουν περαιτέρω μειωμένη επαφή με τα ενήλικα παιδιά τους.⁽⁴²⁾ Ας λάβουμε υπόψη πως ο στενός δεσμός πατέρα-παιδιού είναι σημαντικός για να υπάρχει καλή έκβαση της εφηβείας. ⁽⁴³⁾

3.2 Συναισθηματική εγγύτητα και ευεξία

Οι σχέσεις των παιδιών με τους γονείς τους χειροτερεύουν μετά από ένα διαζύγιο. ⁽⁴⁴⁾ Η ρήξη του γάμου δημιουργεί απόσταση μεταξύ γονέων και παιδιών,⁽⁴⁵⁾ ακόμη και όταν γίνεται σύγκριση με τα παιδιά που ζουν σε παντρεμένες αλλά δυστυχισμένες οικογένειες. ⁽⁴⁶⁾ Οι χωρισμένοι γονείς αναφέρουν ς σημαντικά μειωμένη ικανοποίηση από τις σχέσεις του πρώην συζύγου τους με τους παιδιά, ⁽⁴⁷⁾ αν και το διαζύγιο των γονέων τείνει να επηρεάζει περισσότερο τη σχέση του παιδιού και του γονέα του αντίθετου φύλου, παρά του παιδιού και του γονέα του ίδιου φύλου. ⁽⁴⁸⁾

Οι χωρισμένοι μπαμπάδες, ειδικά οι πατέρες που δεν έχουν την επιμέλεια, δεν τα πάνε καλά με τα παιδιά τους. Τα παιδιά αναφέρουν πιο απομακρυσμένες σχέσεις με τους πατέρες τους, ⁽⁴⁹⁾ και οι πατέρες αναφέρουν  πως διαπιστώνουν «περισσότερο αρνητική αλλαγή στις σχέσεις τους με τα παιδιά τους από ό,τι οι μητέρες που έχουν την επιμέλεια» ⁽⁵⁰⁾ Οι πιθανότητα να χειροτερεύσουν οι σχέσεις μετά από το διαζύγιο, ισχύει τόσο για τα αγόρια ⁽⁵¹⁾ όσο και για τα κορίτσια ⁽⁵²⁾, και όσο περισσότερες οι συγκρούσεις κατά τη διαδικασία του διαζυγίου τόσο και αυξάνεται η πιθανότητα απόστασης μεταξύ του πατέρα και των παιδιών του. ⁽⁵³⁾ Ωστόσο, όσο περνάει ο καιρός μετά το χωρισμό, η σύγκρουση μεταξύ πατέρα και παιδιού μειώνεται. Επιπλέον, τα μεγαλύτερα παιδιά συνήθως αντιμετωπίζουν λιγότερες συγκρούσεις με τους μη συγκατοίκους πατέρες τους από ό,τι τα μικρότερα παιδιά. ⁽⁵⁴⁾

Το διαζύγιο οδηγεί σε μείωση της ικανότητας των παιδιών να εμπιστεύονται τους πατέρες τους. ⁽⁵⁵⁾ Οι νέοι ενήλικες που αισθάνονται συναισθηματικά κοντά με τους πατέρες τους τείνουν να είναι πιο ευτυχισμένοι και πιο ικανοποιημένοι στη ζωή, ανεξάρτητα από τα συναισθήματά τους για τις μητέρες τους. ⁽⁵⁶⁾ Ωστόσο, αγόρια και κορίτσια από οικογένειες με μονογονεϊκό πατέρα έχουν σημαντικά χαμηλότερη ικανοποίηση από τη ζωή τους σε σχέση με εκείνα από οικογένειες με δύο γονείς. ⁽⁵⁷⁾ Επίσης, τα παιδιά και οι έφηβοι που νιώθουν κοντά στον πατέρα μετά από διαζύγιο έχουν καλύτερη πρόοδο. ⁽⁵⁸⁾

Τα παιδιά από διαζευγμένες οικογένειες λαμβάνουν λιγότερη συναισθηματική υποστήριξη από τους πατέρες τους σε σχέση με τα παιδιά από άθικτες οικογένειες. ⁽⁵⁹⁾ Οι χωρισμένοι πατέρες δίνουν λιγότερη φροντίδα, ⁽⁶⁰⁾ και είναι πιο πιθανό να απομακρυνθούν από τα μικρότερα παιδιά εάν τους αρνηθούν τη νόμιμη επιμέλεια κατά τη στιγμή του διαζυγίου. ⁽⁶¹⁾ Μη συγκατοικούντες  πατέρες έχουν επίσης πολύ λιγότερες ευκαιρίες να επηρεάσουν τη στάση και τη συμπεριφορά των παιδιών τους. ⁽⁶²⁾ Οι πατέρες που βρίσκουν καινούργια σύντροφο είναι λιγότερο πιθανό να παραμείνουν σε επαφή με τα παιδιά τους σε σχέση με τους ανύπαντρους πατέρες.⁽⁶³⁾ Τελικά, το ποσοστό των παιδιών που απολαμβάνουν μια σταθερά στενή σχέση με τον πατέρα τους είναι πολύ υψηλότερο μεταξύ των εφήβων των οποίων οι γονείς παραμένουν παντρεμένοι (48% ) από ό,τι μεταξύ αυτών των οποίων οι γονείς χωρίζουν (25%). ⁽⁶⁴⁾

3.3 Οι συνέπειες επιμένουν

Τα αγόρια, ειδικά αν ζουν με τη μητέρα τους, ανταποκρίνονται με μεγαλύτερη εχθρότητα στο διαζύγιο των γονέων από ό,τι τα κορίτσια, τόσο αμέσως μετά το διαζύγιο όσο και για χρόνια μετά. ⁽⁶⁵⁾ Τα κορίτσια συχνά τα πηγαίνουν χειρότερα από τα αγόρια όταν ζουν με τον πατέρα ή τον πατριό τους μετά από το διαζύγιο των γονέων. ⁽⁶⁶⁾ Όταν τα παιδιά, ιδιαίτερα οι κόρες, φοιτούν στο κολέγιο, η αγάπη τους για τον χωρισμένο πατέρα τους εξασθενεί σημαντικά. ⁽⁶⁷⁾

3.3.1. Διαζύγιο και Αδελφικές σχέσεις

Τα παιδιά του διαζυγίου είναι πιο πιθανά να έχουν εχθρικές σχέσεις με τα αδέρφια τους σε σχέση με τα παιδιά στις παντρεμένες οικογένειες. ⁽⁶⁸⁾ Αυτό μπορεί να διαρκέσει ακόμη και στην ενηλικίωση. ⁽⁶⁹⁾

3.3.2. Διαζύγιο και Σχέσεις Παππούδων και Εγγονών

Το διαζύγιο επηρεάζει αρνητικά τις σχέσεις παππούδων  και εγγονών. Οι παππούδες και οι γιαγιάδες από την πλευρά του πατέρα παύουν συχνά να βλέπουν τα εγγόνια τους καθώς η επαφή των εγγονιών τους με τον πατέρα τους, τον γιο τους δηλ. μειώνεται. ⁽⁷⁰⁾ Επιπλέον, σε σύγκριση με τους παππούδες και τις γιαγιάδες γονέων που δεν χώρισαν ποτέ, οι παππούδες και οι γιαγιάδες των διαζευγμένων είχαν λιγότερη επαφή με τα εγγόνια τους στην εφηβεία, συμμετείχαν σε λιγότερες κοινές δραστηριότητες μαζί τους, ⁽⁷¹⁾ και είναι λιγότερο πιθανό να θεωρούν τα εγγόνια τους ως πολύτιμο μέρος της ζωής τους. ⁽⁷²⁾ Οι παππούδες και γιαγιάδες από τη μεριά του διαζευγμένου πατέρα, ήταν λιγότερο πιθανό να παίξουν ρόλο καθοδηγητή στη ζωή των εγγονών τους σε σχέση με τους παππούδες από τη μεριά της χωρισμένης μητέρας. ⁽⁷³⁾

 

Πηγές πληροφοριών και η βιβλιογραφία:

* https://www.typosthes.gr/koinonia/328592_mikrainei-i-ellada-meiothikan-103-oi-genniseis-posa-ta-diazygia-ti-ilikies

**https://www.marripedia.org/effects_of_divorce_on_family_relationships#