Ηρακλής Ρεράκης,
Καθηγητής ΑΠΘ,Πρόεδρος της Πανελλήνιας Ενώσεως Θεολόγων (ΠΕΘ)
«Η ΕΥΘΥΝΗ ΤΩΝ ΓΟΝΕΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ Η ΑΝΤΙΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΔΡΑΣΗ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΤΟΥΣ»
Ο λανθασμένος τρόπος που αντιμετωπίζουν οι γονείς τα προβλήματα που συνήθως εμφανίζουν τα παιδιά τους, ήδη από την παιδική ηλικία, φαίνεται να είναι μία από τις βασικές αιτίες, που δημιουργεί, συντηρεί και αυξάνει την αντικοινωνική, βίαιη και επιθετική τους συμπεριφορά.
Αυτό σημαίνει, όχι πως οι γονείς δεν αγαπούν τα παιδιά τους και δεν πασχίζουν γι’ αυτά, αλλά ότι δεν ενδιαφέρονται με τον σωστό τρόπο και δεν διαθέτουν τον αναγκαίο χρόνο, για να βρίσκονται δίπλα τους, όταν, όσο και όπως αυτά τους χρειάζονται.
Μερικά από τα συνήθη κενά που μπορεί να παρατηρήσει κάποιος σε μια πλημμελή φροντίδα των γονέων, που πιθανόν να δημιουργούν συνθήκες, παρεκτροπής σε αντικοινωνικότητα και επιθετικότητα των παιδιών είναι τα παρακάτω:
Δεν τα εξοπλίζουν από μικρά με αρετές και με τη διάκριση ανάμεσα στο καλό και στο κακό, στο δίκαιο και στο άδικο.
Δεν παρατηρούν και δεν λαμβάνουν υπόψη τις μεταβολές που εμφανίζουν στη συμπεριφορά τους, οι οποίες οφείλονται στις μεγάλες ψυχικές αλλά και σωματικές αλλαγές, που βιώνουν, ιδίως, κατά την περίοδο της εφηβείας τους. Έτσι, αντί να συμπαραστέκονται, με αγάπη, υπομονή και κατανόηση στα παιδιά τους, βοηθώντας τα να ξεπεράσουν αυτήν την προσωρινή δύσκολη φάση της ζωής τους, με ελάχιστες απώλειες, τι κάνουν;
Όταν τα βλέπουν να εκδηλώνουν τα συνήθη προβλήματα της εφηβείας, δηλαδή, να γίνονται επιθετικά, υπερκινητικά, ανταγωνιστικά, αντιδραστικά, να εμφανίζουν ξεσπάσματα θυμού, εκείνοι τα επιπλήττουν, τα υποτιμούν και τα τιμωρούν.
Έτσι, τα κάνουν πιο αντιδραστικά, ώστε να επιδίδονται, συχνά, σε συγκρουσιακές ενέργειες τόσο απέναντί τους όσο και στο ευρύτερο περιβάλλον τους, να φέρονται με αυθάδεια, πείσμα, νευρικότητα, ανυπακοή, οργή, ασυνέπεια, να απομακρύνονται και να απουσιάζουν αδικαιολόγητα από το σπίτι, να εμφανίζουν μειωμένη απόδοση στο σχολείο και να συμπεριφέρονται βίαια σε βάρος των μελών της οικογένειας αλλά και των συνομηλίκων τους.
Τα προβλήματα αυτά εντείνονται, ακόμη περισσότερο, αν οι γονείς, με την σχεδόν ερασιτεχνική και αυταρχική συμπεριφορά τους, δεν διαθέσουν τον απαιτούμενο χρόνο και τρόπο, για να δίδουν την ευκαιρία στα παιδιά τους να ακουμπούν πάνω τους και να εκφράζουν ή να εκτονώνουν τις εφηβικές και νεανικές τους ανησυχίες.
Ουσιαστικά, η μη ορθή αντιμετώπιση, εκ μέρους των γονέων, των προβλημάτων των παιδιών τους δυσκολεύει την ομαλή κοινωνικοποίησή τους, επειδή, από τα πολύ βασικά και αναγκαία προσόντα, που έχουν ανάγκη τα παιδιά να διαθέτουν όσο μεγαλώνουν, είναι οι κοινωνικές αρετές και δεξιότητες.
Είναι γεγονός ότι οι γονείς που θέλουν να βοηθήσουν την κοινωνική ανάπτυξη των παιδιών τους, είναι ανάγκη να επενδύουν με σοφία, τον ψυχικό τους κόσμο, οπλίζοντάς τα, αφενός, με τη δυνατότητα και την εμπειρία να κάνουν σωστή χρήση της ελευθερίας τους, αφετέρου, να έχουν την άνεση να κάνουν, πάντοτε, γόνιμη χρήση του διαλόγου μαζί τους, προκειμένου να μένει διαρκώς ανοιχτός ο δίαυλος ουσιαστικής κοινωνίας και επικοινωνίας τους και να αναπτύσσεται μέσα τους, σταδιακά, το πρότυπο της κοινωνικότητας.
Αν οι γονείς, ενδιαφέρονται να εφοδιάσουν τα παιδιά τους με αρετές, τότε χρησιμοποιούν τη φυσική αγάπη και το γονεϊκό ενδιαφέρον για την ανατροφή των παιδιών τους, με κατανόηση, υπομονή, ενθάρρυνση και ζεστασιά, τρόπος αντιμετώπισης, στον οποίο είναι σχεδόν βέβαιο πως το μεγαλύτερο ποσοστό των νέων ανταποκρίνονται θετικά, με αποτέλεσμα να προετοιμάζονται να ενταχθούν στην κοινωνία με όσο το δυνατό ψυχοσωματική πληρότητα.
Είναι χαρακτηριστικό ότι ο Απ. Παύλος θεωρεί υπεύθυνους της σωστής ανατροφής τους γονείς, συμβουλεύοντάς τους να προσέχουν να μην εξερεθίζουν και να μην εξωθούν τα παιδιά τους στο θυμό και στην οργή, αλλά να τα ανατρέφουν με παιδαγωγία και συμβουλές, σύμφωνα με το θέλημα του Κυρίου (Εφ. 6, 4).
Η ορθή κοινωνική ανατροφή υπάρχει μόνον μέσα σε μια υπεύθυνη οικογενειακή ατμόσφαιρα αγάπης, ελευθερίας, εμπιστοσύνης, αποδοχής, κατανόησης και διαλόγου.
Έτσι, τα παιδιά ενθαρρύνονται και εξωτερικεύουν, αντί να εσωτερικεύουν, τα προβλήματα, τις επιθυμίες, τους φόβους, τις αποτυχίες, τις απογοητεύσεις, τις διαφωνίες και τις ανησυχίες τους, καθώς αισθάνονται την άνεση και τη ζεστασιά της οικογενειακής εστίας.
Σε ένα τέτοιο γόνιμο κλίμα, ανάμεσα στους γονείς και τα παιδιά, εμπνέεται και καλλιεργείται η δημιουργική κοινωνική ανάπτυξη και συνοχή των παιδιών και των εφήβων, οι κοινωνικές συμπεριφορές, ο σεβασμός προς τους άλλους, τους διαφορετικούς.
Με τον τρόπο αυτό, δημιουργούνται οι προϋποθέσεις επικοινωνίας γονέων-παιδιών και εκπληρώνεται ο γονεϊκός συμβουλευτικός τους ρόλος, απέναντι στα παιδιά τους, έτσι ώστε να τα εμπλουτίζουν με την ωριμότητά τους, για να μπορούν να αναγνωρίζουν και να διορθώνουν τα κενά, που εμφανίζουν στα θέματα της κοινωνικοποίησης και των σχέσεων με τους άλλους και να μαθαίνουν να βάζουν, όταν χρειάζεται, όρια στον τρόπο ζωής και συμπεριφοράς τους.
Οι γονείς που επενδύουν στην ψυχοσωματική πληρότητα των παιδιών τους, μέσω της ορθής ανατροφής, προλαμβάνουν ή θεραπεύουν πάρα πολλά λάθη στη συμπεριφορά τους, καθώς τα οπλίζουν με χρήσιμα εργαλεία τρόπων ζωής, που καθιστούν τα παιδιά ικανά να αντιμετωπίζουν τις δύσκολες συνθήκες στις σχέσεις με τους άλλους, μικρούς ή μεγάλους.
Μέσω μιας τέτοιας διαρκούς γονεϊκής φροντίδας και συναισθηματικής στήριξης, οι νέοι -και ιδιαίτερα οι έφηβοι- αισθάνονται ασφάλεια και αυτοπεποίθηση, καθώς καλούνται να ζήσουν σε μια δύσκολη εποχή, από πλευράς αληθινής κοινωνίας και κοινωνικότητας, λόγω της αυξητικής τάσεως του ατομοκεντρισμού.
Οι γονείς χρειάζεται να δίνουν μεγάλη προσοχή, καθώς κάποιοι από αυτούς, επιλέγοντας να δίνουν προτεραιότητα σε άλλα θέματα και όχι στην ανατροφή των παιδιών τους, όχι μόνον τους στερούν μερίδια της φροντίδας τους για την ολοκλήρωση της προσωπικότητάς τους, αλλά τους δημιουργούν κενά και αδιέξοδα στους ορίζοντές τους, τα οποία σπεύδουν να καλύψουν, αναζητώντας μια νέα κοινωνική σχέση θαλπωρής, αποδοχής και κατανόησης σε ποικίλους περιθωριακούς χώρους ή σε άλλα διάφορα εξωοικογενειακά πρόσωπα, με πιθανό τον κίνδυνο ποικίλων εκτροπών στη ζωή τους.
Στην απομάκρυνση των παιδιών από την οικογένεια επιδρούν και άλλοι παράγοντες, όπως τα αρνητικά πρότυπα του διαδικτύου, κάποιων συνομηλίκων, συγκεκριμένων ξενόφερτων συγκροτημάτων μουσικής και άλλων κερδοσκοπικών κέντρων, που βρίσκουν ανταπόκριση στους νέους, που έχουν προβλήματα επικοινωνίας και συνεννόησης με τους γονείς τους και αναγκάζονται να καταφεύγουν, έξω από την οικογένεια, στην αναζήτηση κατανόησης, συμπαράστασης, αποδοχής και καταξίωσης.
Σε όλες τις αρνητικές συνθήκες λανθασμένης ή πλημμελούς γονεϊκής ανατροφής και φροντίδας προστίθεται και το έντονο πάθος της φιλοπλουτίας που διακατέχει κάποιους γονείς, καθώς επενδύουν με φανατισμό, όχι στον εσωτερικό πνευματικό πλουτισμό των παιδιών τους, αλλά στον εξωτερικό, με αποτέλεσμα να τους εξασφαλίζουν υλικά αγαθά για μια πλούσια και άνετη σε υλικά αγαθά ζωή, αλλά πολλή ανάπηρη και πτωχή σε πνευματικά.
Πάνω σε αυτό το θέμα, είναι πολύ σημαντικό το μήνυμα που απευθύνει στους γονείς ο Ιερός Χρυσόστομος (4ος αι. μ.Χ.):
«Είναι ανάγκη, λοιπόν, οι γονείς να φροντίζουν πώς να αποκτούν τα παιδιά, όχι χρήματα, αλλά ευσέβεια και πλούτο ψυχής. Χρειάζεται να τα διαπαιδαγωγούν, έτσι, που να μην έχουν ανάγκη από πολλά και να μην παραδίνονται στις επιθυμίες της σύγχρονης εποχής». Ο Μεγάλος Ιεράρχης της Εκκλησίας, απευθυνόμενος σε κάθε γονέα, του επισημαίνει την ανάγκη να συνειδητοποιήσει ότι είναι ασύγκριτη η αρετή, σε σχέση με τα υλικά αγαθά ή τις ανέσεις, που, συνήθως, φροντίζει ένας γονέας να κληροδοτήσει στο παιδί του:
«Εσύ, όμως, κάνεις ό, τι μπορείς, για ν’ αποκτήσει το παιδί σου άνετο σπίτι, καλό χωράφι, μακροζωία και πολλά άλλα αγαθά. Το αν θα είναι ενάρετο, συνετό και καλόγνωμο, το σκέφτεσαι καθόλου; Γιατί, όσα κι αν είναι τα αγαθά του, όσο μεγάλη κι αν είναι η περιουσία του, θα χαθεί μαζί μ’ αυτό, αν δεν είναι ενάρετο και συνετό. Απεναντίας, αν στην ψυχή του υπάρχει αρετή, εύκολα θ’ αποκτήσει τα πάντα, ακόμα κι αν το σπίτι του είναι ολότελα άδειο... Με αρετή, λοιπόν, να πλουτίζετε τα παιδιά σας και όχι με προσωρινά και πρόσκαιρα αγαθά. Μην τους αφήνετε πλούτη, αλλά παίδευση, αρετή, ευσέβεια και αγάπη, για να κάνει κι εκείνο το ίδιο στα δικά του παιδιά και, έτσι, θα σχηματιστεί μια αλυσίδα ευλογημένη, χάρη σ’ εσένα, που έγινες η ρίζα όλου του καλού».
Φυσικά, όλες οι παραπάνω σοφές προτάσεις του Ιερού Πατρός, είναι μόνον μερικά δείγματα από όλα όσα μπορούν και είναι ανάγκη να κάνουν οι γονείς, προκειμένου να καλύψουν τα κενά των παιδιών τους, που ζητούν πλήρωση, προσθέτοντάς τους, έτσι, ισχυρές βάσεις, για να μπορούν να ζουν τη ζωή τους με θετικά και ενάρετα πρότυπα στη σχέση τους τόσο με τον εαυτό τους όσο και με τους άλλους.
Ηρακλής Ρεράκης,
Καθηγητής ΑΠΘ,
Πρόεδρος της Πανελλήνιας Ενώσεως Θεολόγων (ΠΕΘ)